(TITC) – Giữa vùng núi non hùng vĩ của huyện Minh Hoá, tỉnh Quảng Bình, làng Tân Hoá từng được biết đến là một trong những nơi chịu ảnh hưởng nặng nề nhất bởi thiên tai, đặc biệt là lũ lụt. Nhưng chính nơi tưởng như bị lãng quên đó lại làm nên kỳ tích: trở thành một trong những làng du lịch tốt nhất thế giới năm 2023, được Tổ chức Du lịch Liên hợp quốc (UN Tourism) vinh danh. Câu chuyện thành công của Tân Hoá không chỉ là niềm tự hào cho Quảng Bình, mà còn là một mô hình kiểu mẫu cần được nhân rộng tại nhiều vùng nông thôn Việt Nam.
Tân Hóa được vinh danh là một trong những Làng du lịch tốt nhất thế giới năm 2023. Ảnh: Báo Chính phủ
Từ làng lũ đến làng du lịch – một cuộc chuyển mình kỳ diệu
Tân Hoá nằm trong lòng chảo của dãy núi đá vôi, thường xuyên chịu cảnh ngập lụt mỗi mùa mưa đến. Đời sống người dân phụ thuộc vào nông nghiệp tự cung tự cấp, hạ tầng thiếu thốn, giao thông cách trở. Tuy nhiên, chính những khó khăn ấy đã tạo nên một cộng đồng gắn bó, kiên cường và đầy sáng tạo trong việc thích ứng với thiên nhiên.
Từ năm 2018, với sự hỗ trợ của tổ chức Oxfam và doanh nghiệp Oxalis – đơn vị khai thác du lịch hang động nổi tiếng tại Quảng Bình, Tân Hoá bắt đầu chuyển mình phát triển du lịch cộng đồng. Mô hình này nhanh chóng chứng minh hiệu quả: lấy cộng đồng làm trung tâm, lấy di sản làm nền tảng và phát triển du lịch một cách có trách nhiệm.
Những giá trị nổi bật của mô hình Tân Hoá
Cộng đồng là chủ thể du lịch: ở Tân Hoá, chính người dân làm chủ du lịch: từ việc đón khách, làm hướng dẫn viên, nấu ăn, dẫn tour, đến quản lý homestay. Các khóa đào tạo tiếng Anh, kỹ năng phục vụ, quản lý tài chính được tổ chức thường xuyên. Thu nhập từ du lịch hiện chiếm hơn 60% tổng thu nhập của người dân, tạo động lực mạnh mẽ để giữ gìn văn hóa và bảo vệ môi trường.
Bảo tồn văn hóa gắn liền với trải nghiệm du khách: Tân Hoá không tạo ra những “mô hình làng du lịch nhân tạo” mà giữ lại trọn vẹn nếp sống làng quê miền Trung. Du khách đến đây được hòa mình vào đời sống thực của người dân: cùng đi cấy, nấu cơm, chơi các trò dân gian, nghe kể chuyện làng, trải nghiệm nhà phao mùa lũ… Chính sự chân thật và bản sắc ấy khiến du lịch Tân Hoá không chỉ là “ngắm cảnh” mà là sống cùng văn hóa.
Du lịch gắn với thích ứng biến đổi khí hậu: Tân Hoá nổi tiếng với sáng kiến nhà phao chống lũ – mô hình kiến trúc độc đáo giúp người dân an toàn trong mùa nước lớn. Những ngôi nhà phao sau mùa lũ lại trở thành nơi lưu trú du lịch. Đây là điển hình cho sự thích ứng thông minh với biến đổi khí hậu, biến thiên tai thành cơ hội phát triển.
Gắn với tài nguyên thiên nhiên độc đáo: Với hệ thống hang động nguyên sơ như Tú Làn, hang Tiên… và khung cảnh đồng lúa, núi đá ngoạn mục, Tân Hoá trở thành điểm đến lý tưởng cho du lịch khám phá và trekking. Các tour mạo hiểm được thiết kế bài bản, đảm bảo an toàn và bền vững, có sự tham gia điều hành trực tiếp của người dân trong làng.
Vì sao cần nhân rộng mô hình Tân Hoá?
Việt Nam có hơn 60% dân số sống ở nông thôn, sở hữu hàng nghìn làng quê giàu văn hóa, cảnh quan đẹp, sản vật đặc trưng và truyền thống lâu đời. Tuy nhiên, nhiều làng đang đối mặt với già hoá dân số, lao động trẻ rời đi, sinh kế bấp bênh và di sản mai một.
Trong bối cảnh đó, mô hình Tân Hoá cung cấp một giải pháp phát triển nông thôn bền vững dựa trên du lịch cộng đồng. Đây là một hướng đi đúng với xu thế du lịch toàn cầu – chuyển từ “du lịch đại trà” sang “du lịch có trách nhiệm”, “du lịch vì cộng đồng”.
Việc nhân rộng mô hình Tân Hoá không có nghĩa là sao chép máy móc, mà là học hỏi cách tiếp cận và vận hành: Lấy người dân làm trung tâm thay vì doanh nghiệp chi phối. Tận dụng tài nguyên bản địa thay vì xây dựng mô hình ngoại lai. Bảo tồn văn hóa – môi trường song hành với tạo việc làm. Gắn kết chính quyền – doanh nghiệp – cộng đồng trong cùng một mục tiêu.
Gợi ý cho các địa phương muốn áp dụng mô hình Tân Hoá
Để nhân rộng mô hình làng du lịch kiểu Tân Hoá, cần hội tụ một số yếu tố then chốt như: Khảo sát kỹ tiềm năng văn hoá, sinh thái, nhân lực địa phương để xây dựng mô hình phù hợp, tránh rập khuôn. Tổ chức đào tạo bài bản cho người dân, từ ngôn ngữ, dịch vụ, đến vận hành tài chính – truyền thông. Tạo khung pháp lý rõ ràng và cơ chế ưu đãi cho các mô hình du lịch cộng đồng hoạt động đúng hướng. Thu hút doanh nghiệp du lịch đồng hành lâu dài, nhưng với vai trò “người hỗ trợ”, không thay thế cộng đồng. Truyền thông đúng cách, nhấn mạnh vào giá trị văn hoá và trải nghiệm thay vì chạy theo số lượng khách.
Tân Hoá – một mô hình, nhiều ý nghĩa
Không chỉ là một thành công về phát triển du lịch, Tân Hoá còn là câu chuyện về bản lĩnh, sáng tạo và tinh thần cộng đồng của người Việt Nam. Từ nơi chịu lũ hàng năm, người dân đã biến khó khăn thành động lực, làm nên một mô hình khiến cả thế giới ghi nhận.
Sự vinh danh của UN Tourism là bước khởi đầu, nhưng giá trị lớn nhất là khi câu chuyện Tân Hoá được kể ở khắp các vùng quê Việt Nam – nơi những làng quê khác có thể học hỏi, thích nghi và phát triển theo cách riêng của mình.
Mỗi làng quê Việt Nam đều có một câu chuyện riêng, một bản sắc riêng. Tân Hoá đã chứng minh rằng khi cộng đồng được trao quyền, khi phát triển gắn với bản sắc và thiên nhiên, làng quê không chỉ “giữ chân người dân” mà còn mời gọi du khách thế giới đến trải nghiệm, học hỏi và sẻ chia. Tân Hoá đã mở đường – giờ là lúc những vùng đất khác bước tiếp.
Trong bối cảnh Việt Nam đang thực hiện chương trình phát triển du lịch nông thôn gắn với xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021–2025, Tân Hóa chính là một hình mẫu sống động cho cách làm bài bản, kiên trì và bền vững.
Trung tâm Thông tin du lịch
