Bánh phu thê Đình Bảng
Theo truyền miệng của người dân địa phương, loại bánh này lần đầu xuất hiện vào thời nhà Lý. Lúc đó, nhà vua Lý Anh Tông trong một lần đi đánh trận ngoài xa trường, hoàng hậu ở nhà vì nhớ thương mà sáng tạo ra loại bánh này để gửi ra tuyền tuyến. Đức vua ăn thấy rất ngon và cũng vì thế mà khiến ông càng nhớ về người vợ của mình nhiều hơn. Vì thế nhà vua đặt tên cho bánh là bánh phu thê, hàm ý về tình nghĩa vợ chồng.
Cũng có câu chuyện khác cho rằng, một lần hội Đền Đô, vua Lý Thánh Tông cùng vợ là Nguyên phi đến Đền Đô. Có đôi vợ chồng trẻ đã làm món bánh lạ dâng lên vua. Nhà vua ăn thấy ngon nên đã đặt tên bánh là phu thê. Dù ở câu chuyện nào, bánh phu thê cũng tượng trưng cho sự thủy chung.
Từ đó trở đi, người dân trong làng Đình Bảng vẫn giữ được nghề làm bánh phu thê, truyền từ đời này sang tới khác và tới nay. Bánh phu thê đi kèm với trầu cau thường được gói thành từng cặp không thể thiếu trong các lễ cưới là biểu tượng của sự thủy chung, nghĩa tình cầu mong cho tình cảm vợ chồng mãi mãi bền lâu.
Gạo nếp cái hoa vàng dùng làm bánh.
Nhân bánh
Cũng giống như nhiều loại bánh truyền thống khác của Việt Nam, bánh Phu Thê không cầu kỳ về hình thức nhưng để có được một chiếc bánh hoàn hảo, thơm ngon phải trải qua nhiều công đoạn chuẩn bị, thực hiện kỹ lưỡng cũng như áp dụng các phương pháp bí truyền.
Đầu tiên muốn có bánh ngon phải chọn loại gạo nếp cái hoa vàng thơm ngon. Tiếp đó đem vo gạo thật sạch, để ráo nước và dùng cối giã chứ không được xay bằng máy. Sau đó, lọc lấy tinh bột gạo. Một cân gạo nếp cái hoa vàng thường chỉ lấy được 4 lạng tinh bột. Bột lọc đó lại đem xay cho thật nhuyễn rồi phơi hoặc sấy khô để qua 15 ngày mới đem ra làm bánh, nếu làm ngay thì bánh sẽ nát. Chuẩn bị phần nguyên liệu làm bột bánh xong thì đến chuẩn bị nguyên liệu làm nhân bánh. Nhân bánh là đỗ xanh được ngâm kỹ đãi sạch vỏ, đem hấp chín, nghiền mịn, thắng với đường và trộn lẫn vài sợi dừa đã được nạo nhỏ. Khi ăn, bánh thường được cắt làm bốn nên trong nhân bánh 4 hạt sen được đặt ở 4 góc.
Khi bóc chiếc bánh ra, bánh có màu vàng ươm trong suốt nhìn rõ những sợi đu đủ nạo nhỏ rắc lẫn bên trong trông thật hấp dẫn. Màu vàng của vỏ bánh được tạo thành từ hoa dành dành. Người làm bánh đem hoa dành dành phơi khô, khi nào làm bánh thì ngâm vào nước sôi để chiết xuất nước có màu vàng, lấy nước này trộn vào bột để tạo màu bánh. Theo truyền thống, bánh được gói bằng hai thứ lá. Bên trong là lớp lá chuối chống dính, ngoài cùng lá lớp lá dừa, tuy trên tráp ăn hỏi có thể bánh được đặt trong hộp giấy màu đỏ. Luộc bánh tốt nhất là luộc bằng bếp củi đun vừa lửa.
Bánh Phu Thê có hình vuông và tròn biểu trưng của triết lý âm dương ở phương Đông. Bột bánh được dàn mỏng, đặt nhân vào một đầu rồi đắp phần bột còn lại lên nhân như thể hiện sự ôm ấp, che chở của tình phu thê. Triết lý Á Đông cũng được thể hiện một cách tinh tế qua các màu của bánh. Lá gói xanh tượng trưng cho sự chung thủy, lạt buộc hồng mô phỏng sợi tơ hồng kết nối, bánh màu vàng thể hiện tình yêu thương của vợ đối với chồng. Với ý nghĩa sâu sắc và hương vị thơm ngon đặc biệt, bánh Phu Thê trở thành một phần không thể thiếu trong mỗi đám hỏi của người Việt. Đồng thời là món vặt hấp hẫn và cũng là một thứ quà ngon để làm quà cho những người đi xa.
Hiện nay, phường Đình Bảng có tới gần 1.000 hộ gia đình sản xuất bánh phu thê, cung cấp cho nhiều các tỉnh phía Bắc. Để bảo tồn và phát triển nghề làm bánh phu thê, chính quyền địa phương thường xuyên tuyên truyền, vận động các hộ chú trọng việc nâng cao chất lượng sản phẩm, đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm. Đồng thời, hướng dẫn các hộ gia đình tham gia chương trình mỗi xã, phường một sản phẩm (OCOP), qua đó, góp phần để đưa sản phẩm bánh phu thê được lan toả đến đông đảo người dân trong và ngoài tỉnh.
Nguyễn Thị Thúy – Trung tâm bảo tồn di tích và xúc tiến du lịch
svhttdl.bacninh.gov.vn
