(TITC) – Giữa cao nguyên Đắk Lắk bạt ngàn, nơi những cánh rừng và nương rẫy đan xen, có một ngôi làng nhỏ yên bình mang tên Xí Thoại. Tại đây, tiếng khung cửi kẽo kẹt không chỉ là âm thanh của cuộc sống thường nhật mà còn là nhịp đập của một di sản văn hóa quý báu: nghề dệt thổ cẩm của người Ba Na. Trải qua bao thăng trầm của thời gian, nghề dệt truyền thống này đã tìm thấy một hướng đi mới, đầy sức sống và tiềm năng. Bằng sự sáng tạo và lòng tự hào dân tộc, những người phụ nữ Xí Thoại không chỉ giữ gìn nghề truyền thống mà còn biến nó thành ngọn đuốc thắp sáng con đường phát triển du lịch cộng đồng, mang đến cho du khách những trải nghiệm văn hóa độc đáo, chân thực và đầy ý nghĩa.
Hồn của sợi chỉ: Câu chuyện văn hóa được dệt nên
Thôn Xí Thoại (xã Xuân Lãnh), với hơn 95% dân số là người Ba Na, là nơi lưu giữ những bí quyết dệt thổ cẩm có từ trước năm 1945. Sau một thời gian dài tưởng chừng mai một, nghề dệt đã được khôi phục mạnh mẽ từ năm 2000, với sự tham gia ban đầu của 16 hộ và hiện nay đã có hơn 40 gia đình duy trì hoạt động. Đối với người Ba Na, thổ cẩm không chỉ là một sản phẩm, mà còn là một câu chuyện được dệt nên từ những sợi chỉ, mang theo những giá trị tâm linh và thẩm mỹ sâu sắc.
Điểm đặc biệt của thổ cẩm Xí Thoại nằm ở hoa văn và màu sắc. Các màu truyền thống như đỏ, trắng, đen đều mang một ý nghĩa riêng: màu đỏ tượng trưng cho sức mạnh của núi rừng và ngọn lửa, màu trắng thể hiện sự trong sáng của dòng suối và bầu trời, còn màu đen là màu của đất đai, của cây cỏ. Hoa văn không chỉ để trang trí mà còn là một ngôn ngữ biểu tượng, kể về cuộc sống của người Ba Na: những hình thù tam giác, hình thoi thể hiện sự vững chãi của núi non; những hình chim, hình cây cỏ thể hiện sự gắn bó với thiên nhiên; và những đường nét đơn giản, sắc nét biểu tượng cho sự kiên định, mạnh mẽ của con người nơi đây. Mỗi tấm thổ cẩm vì thế là một tác phẩm nghệ thuật, một tấm bản đồ văn hóa kể về cội nguồn và tín ngưỡng của cộng đồng.
Nghệ nhân dệt thổ cẩm nơi đây đã không ngừng học hỏi và cải tiến để đưa sản phẩm đến gần hơn với thị trường. Từ những sản phẩm truyền thống phục vụ nhu cầu sinh hoạt như váy áo, khăn, chăn, họ đã sáng tạo ra khoảng 20 loại sản phẩm mới có tính ứng dụng cao hơn như móc khóa, túi xách, ví tiền, túi dây rút, khăn choàng… Những sản phẩm này có giá thành hợp lý, phù hợp làm quà tặng, vừa mang giá trị kinh tế, vừa thể hiện dấu ấn văn hóa độc đáo, trở thành một công cụ quảng bá hiệu quả cho địa phương.
Du lịch trải nghiệm: Từ du khách trở thành nghệ nhân
Điều khiến thôn Xí Thoại trở nên hấp dẫn không phải chỉ là những sản phẩm thổ cẩm rực rỡ, mà là mô hình du lịch cộng đồng chân thực mà nó mang lại. Khác với những tour du lịch thông thường, du khách đến đây không chỉ để ngắm nhìn và mua sắm, mà còn để hòa mình vào cuộc sống của người dân và trực tiếp tham gia vào quá trình sáng tạo.
Những buổi trải nghiệm dệt thổ cẩm được các nghệ nhân tận tình hướng dẫn, trở thành hoạt động được du khách yêu thích nhất. Tại đây, họ được giới thiệu về các loại sợi, cách lên khung cửi, và được tự tay luồn từng sợi chỉ để tạo nên một mảnh thổ cẩm nhỏ. Tiếng khung cửi kẽo kẹt vang lên dưới tay du khách, dù còn vụng về nhưng lại mang đến một cảm giác phấn khích và thích thú tột độ. “Những món quà như móc khóa hay túi nhỏ được làm thủ công trở nên có ý nghĩa đặc biệt, vừa là kỷ niệm, vừa thể hiện sự trân trọng với nét đẹp truyền thống, “một du khách chia sẻ. Trải nghiệm này không chỉ tạo ra một kỷ niệm đáng nhớ mà còn giúp du khách hiểu sâu sắc hơn về sự công phu, tỉ mỉ và lòng đam mê của những người nghệ nhân.
Mô hình du lịch tại Xí Thoại không tách rời mà gắn kết chặt chẽ với các hoạt động văn hóa nghệ thuật truyền thống khác. Sau buổi trải nghiệm dệt, du khách có thể được mời đến xem biểu diễn nghệ thuật “Trống đôi, Cồng ba, Chiêng năm” – một di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Tiếng trống, tiếng cồng, tiếng chiêng hòa quyện với những điệu múa uyển chuyển, kể những câu chuyện về lễ hội, về cuộc sống lao động của người Ba Na. Sự kết hợp giữa thủ công, âm nhạc và nghệ thuật biểu diễn đã tạo nên một sản phẩm du lịch cộng đồng hoàn chỉnh, mang đến cho du khách một bức tranh toàn cảnh và sống động về văn hóa của người Ba Na.
Tầm nhìn chiến lược: Phát triển du lịch song hành với bảo tồn
Nhận thức được vai trò chiến lược của nghề dệt trong phát triển kinh tế và văn hóa, Đại hội Đảng bộ xã Xuân Lãnh nhiệm kỳ 2025-2030 đã xác định nghề dệt thổ cẩm là ngành nghề mũi nhọn. Đây là một quyết định mang tính đột phá, thể hiện sự quan tâm của chính quyền địa phương đối với việc bảo tồn di sản gắn với phát triển bền vững.
Để hiện thực hóa tầm nhìn này, chính quyền địa phương đang huy động nguồn lực để xây dựng khu trình diễn và trải nghiệm dệt tại Xí Thoại. Khu vực này sẽ không chỉ là nơi để du khách đến tham quan mà còn là một trung tâm văn hóa, trưng bày các sản phẩm thổ cẩm truyền thống, giới thiệu về quy trình dệt và tổ chức các lớp học dệt cho khách. Bên cạnh đó, các cấp chính quyền đang đẩy mạnh quảng bá và xúc tiến đầu tư các điểm du lịch đã được quy hoạch như suối Mơ, suối Vực Hòm, tạo nên một chuỗi giá trị du lịch liên kết giữa du lịch sinh thái và du lịch văn hóa.
Hướng đi này không chỉ phù hợp với bối cảnh hội nhập mà còn giải quyết được bài toán kinh tế cho người dân Xí Thoại. Nghề dệt thổ cẩm đã và đang tạo ra việc làm và thu nhập ổn định cho các hộ gia đình tham gia. Khi du khách đến đây, họ không chỉ chi tiêu cho các sản phẩm, dịch vụ mà còn trực tiếp góp phần vào việc bảo tồn một nét văn hóa độc đáo. Sự thành công của Xí Thoại chính là minh chứng sống động rằng văn hóa không chỉ là quá khứ mà còn là nguồn lực mạnh mẽ để xây dựng một tương lai thịnh vượng.
Với sự nỗ lực của chính quyền và lòng yêu nghề của người dân, những sợi chỉ thổ cẩm tại Xí Thoại sẽ tiếp tục được dệt, không chỉ dệt nên những sản phẩm đẹp mà còn dệt nên một câu chuyện đầy tự hào về sự sống động của văn hóa, về ý chí vươn lên và về sự kết hợp hài hòa giữa bản sắc truyền thống và tư duy hiện đại, biến Xí Thoại thành một điểm sáng trên bản đồ du lịch cộng đồng của Việt Nam.
Trung tâm Thông tin du lịch
