(TITC) – Đông Nam Bộ sau khi sắp xếp địa giới (hợp nhất Đồng Nai và Bình Phước, Bà Rịa – Vũng Tàu sáp nhập vào TP.HCM) đang trở thành khu vực có lợi thế lớn trong phát triển du lịch sinh thái – nông nghiệp. Với hệ sinh thái phong phú gồm rừng, hồ, núi xen kẽ vườn cây công nghiệp và vườn cây ăn trái, khu vực này vừa có giá trị nghỉ dưỡng, vừa có giá trị trải nghiệm nông nghiệp gắn kết với cộng đồng. Đây là hướng đi phù hợp với nhu cầu mới của du khách trong nước và quốc tế, đặc biệt là xu hướng “trở về thiên nhiên – sống xanh – trải nghiệm thực tế”.
Thị trường được mở rộng sau khi sáp nhập
Việc sáp nhập địa giới hành chính giúp mở rộng không gian đô thị TP.HCM và tạo sự liên kết chặt chẽ với các vùng phụ cận. Điều này mở ra một thị trường khách hàng khổng lồ cho du lịch sinh thái – nông nghiệp: Khách nội vùng, người dân TP.HCM và các tỉnh Đông Nam Bộ có nhu cầu cao về du lịch cuối tuần, nghỉ dưỡng ngắn ngày, đặc biệt là trải nghiệm gần gũi với thiên nhiên. Khách liên vùng, sự kết nối giao thông thuận lợi với Tây Nguyên, miền Tây Nam Bộ và cả miền Trung giúp thu hút thêm khách từ các khu vực lân cận. Khách quốc tế, TP.HCM là cửa ngõ quốc tế lớn nhất phía Nam. Khi không gian đô thị mở rộng và gắn liền với các điểm du lịch sinh thái – nông nghiệp, khách quốc tế dễ dàng kết hợp chuyến công tác, tham quan thành phố với trải nghiệm miệt vườn. Sự gia tăng thị trường này là yếu tố then chốt để các mô hình homestay, vườn cây trái và du lịch cộng đồng phát triển mạnh mẽ, bền vững.
Đặc trưng mô hình du lịch sinh thái – nông nghiệp
Mô hình du lịch sinh thái – nông nghiệp miệt vườn ở Đông Nam Bộ phát triển dựa trên ba yếu tố: vườn cây ăn trái, cây công nghiệp lâu năm và dịch vụ homestay cộng đồng. Du khách không chỉ tham quan, thưởng thức mà còn trực tiếp tham gia vào các hoạt động lao động nông nghiệp.
Đặc trưng nổi bật là sự kết hợp vừa được tận hưởng không gian xanh mát của vườn cây trĩu quả, vừa được trải nghiệm sản xuất – chế biến nông sản. Các sản phẩm du lịch hình thành xoay quanh mùa vụ, mang tính thời gian và trải nghiệm sâu.
Trải nghiệm hấp dẫn dành cho du khách
Thu hoạch và thưởng thức trái cây tại vườn: Sầu riêng, chôm chôm, bưởi, xoài, mít, dâu… đều là thế mạnh. Du khách tự tay hái trái và thưởng thức ngay tại vườn, tạo trải nghiệm chân thực và khác biệt. Trải nghiệm chế biến nông sản, làm kẹo điều, chế biến hạt tiêu, nướng hạt điều, làm rượu trái cây… giúp khách hiểu sâu hơn về giá trị nông sản địa phương. Một ngày làm nông dân, du khách cùng người dân chăm sóc vườn, cạo mủ cao su, tưới tiêu, thu hái nông sản. Homestay miệt vườn, nghỉ đêm trong không gian nhà vườn, thưởng thức ẩm thực địa phương như cá lóc nướng trui, lẩu lá giang, gà nướng, cơm lam. Kết hợp tham quan du lịch sinh thái tại hồ Trị An, rừng Nam Cát Tiên, núi Bà Rá, sông Đồng Nai…
Mô hình tiêu biểu tại các địa phương
Tại TP.HCM mở rộng gồm các vùng ngoại ô Củ Chi, Hóc Môn, Thủ Đức có nhiều vườn trái cây kết hợp homestay cuối tuần, phục vụ khách thành thị. Tại Đồng Nai – Bình Phước sau sáp nhập có mô hình du lịch miệt vườn gắn với hồ Trị An, vườn sầu riêng Tân Phú, rừng cao su và vườn điều Bình Phước. Tại Bà Rịa – Vũng Tàu có Vườn nhãn, chôm chôm, dâu kết hợp tham quan ven biển và trải nghiệm homestay.
Các mô hình này tạo thành mạng lưới sản phẩm du lịch đặc sắc, có thể liên kết với nhau để hình thành tuyến du lịch ngắn ngày hoặc cuối tuần cho khách từ TP.HCM và các tỉnh lân cận.
Lợi ích mang lại cho cộng đồng
Mô hình này mang lại nhiều lợi ích thiết thực như: Người dân có thêm nguồn thu từ dịch vụ du lịch ngoài sản xuất nông nghiệp. Đa dạng hóa sản phẩm, không chỉ bán nông sản thô, người dân chế biến và gắn sản phẩm với trải nghiệm du lịch, gia tăng giá trị. Giữ gìn môi trường, du lịch sinh thái hướng đến sử dụng năng lượng sạch, hạn chế rác thải nhựa, góp phần bảo vệ môi trường vườn. Gắn kết cộng đồng, người dân cùng tham gia tổ chức, quản lý homestay, phục vụ du khách, tạo sự gắn bó và chia sẻ lợi ích.
Kinh nghiệm phát triển mô hình
Các địa phương cần xác định sản phẩm đặc trưng: Mỗi địa phương cần chọn một loại trái cây hay cây công nghiệp làm điểm nhấn (ví dụ: sầu riêng Đồng Nai, hạt điều Bình Phước, nhãn Vũng Tàu). Bên cạnh đó cần đầu tư hạ tầng và dịch vụ như đường giao thông vào vườn, hệ thống nhà vệ sinh, chỗ nghỉ ngơi, homestay cần đạt tiêu chuẩn cơ bản. Đào tạo kỹ năng cho cộng đồng để người dân được bồi dưỡng về kỹ năng giao tiếp, phục vụ, ngoại ngữ cơ bản để đón khách quốc tế. Ứng dụng chuyển đổi số, xây dựng website, fanpage, kết nối sàn thương mại điện tử để quảng bá và bán nông sản, dịch vụ. Liên kết chuỗi để kết nối các hộ dân, hợp tác xã, doanh nghiệp du lịch để hình thành sản phẩm thống nhất, tránh manh mún.
Định hướng phát triển trong thời gian tới
Trong bối cảnh nhu cầu du lịch trải nghiệm ngày càng tăng, Đông Nam Bộ cần: Xây dựng thương hiệu vùng: “Miệt vườn Đông Nam Bộ” như một nhãn hiệu tập thể, tạo sự khác biệt so với miền Tây sông nước. Kết hợp du lịch nông nghiệp và sinh thái: Liên kết với các khu bảo tồn, vườn quốc gia để tạo sản phẩm du lịch xanh, bền vững. Thu hút đầu tư: Khuyến khích doanh nghiệp đầu tư hạ tầng, dịch vụ nhưng phải đảm bảo giữ bản sắc địa phương. Hỗ trợ chính sách về vốn, đào tạo, quảng bá để cộng đồng yên tâm tham gia.
Mô hình du lịch sinh thái – nông nghiệp gắn với vườn cây trái và homestay miệt vườn ở Đông Nam Bộ là một hướng đi giàu tiềm năng. Không chỉ mang lại lợi ích kinh tế, nâng cao đời sống cho cộng đồng, mô hình còn góp phần bảo tồn môi trường, gìn giữ văn hóa và hình thành sản phẩm du lịch đặc trưng của vùng. Trong tương lai, với sự liên kết vùng và hỗ trợ từ chính quyền, mô hình này sẽ trở thành điểm nhấn hấp dẫn, bổ sung quan trọng cho bức tranh du lịch Việt Nam.
Trung tâm Thông tin du lịch
