(TITC) – Nằm yên bình bên đầm Cù Mông, thuộc xã Xuân Cảnh, tỉnh Đắk Lắk (trước sáp nhập là xã Xuân Bình, thị xã Sông Cầu, tỉnh Phú Yên), làng muối Tuyết Diêm từ lâu đã trở thành biểu tượng của một nghề truyền thống lâu đời, gắn bó mật thiết với cuộc sống mưu sinh của người dân miền biển. Trải qua bao thăng trầm của lịch sử, nghề làm muối nơi đây vẫn âm thầm tồn tại, như một phần hồn cốt không thể thiếu trong văn hóa và ký ức của vùng đất đầy nắng và gió này.
Vẻ đẹp làng muối Tuyết Diêm. Ảnh: Internet
Làng muối Tuyết Diêm, còn được biết đến với tên gọi muối Cù Mông, đã hình thành từ thế kỷ 18. Theo dòng thời gian, muối nơi đây từng có giá trị quý như vàng, đặc biệt vào thời kỳ Pháp thuộc. Câu ca truyền miệng của người dân địa phương vẫn còn vang vọng: “Muối Cù Mông ba mươi đồng một hạt”, cho thấy vị thế đặc biệt của loại muối này trong đời sống xưa kia.
Tên gọi “Tuyết Diêm” cũng phần nào nói lên vẻ đẹp và chất lượng của muối nơi đây – “tuyết” tượng trưng cho sự tinh khiết, trắng sáng, còn “diêm” là muối. Như vậy, “Tuyết Diêm” không chỉ đơn thuần là một cái tên mà còn là lời khẳng định về chất lượng vượt trội của loại muối truyền thống này, một đặc sản của vùng đất Sông Cầu.
Điều đặc biệt của nghề muối Tuyết Diêm là toàn bộ quy trình đều được thực hiện bằng phương pháp thủ công truyền thống. Diêm dân (người làm muối) dẫn nước biển vào các ô ruộng, sau đó để phơi nắng trong khoảng 4 đến 5 ngày để muối kết tinh. Khi muối đủ độ, họ cào dồn lại thành luống và gánh về bãi tập kết. Dụng cụ chủ yếu vẫn là những chiếc quang gánh, chiếc rổ nan, bàn cào gỗ – tất cả gợi nên hình ảnh mộc mạc, đậm chất lao động xưa.
Ảnh: Internet
Hiện nay, có hai phương pháp làm muối thủ công phổ biến ở Tuyết Diêm: muối ruộng đất và muối trải bạt. Với phương pháp truyền thống là muối ruộng đất, người dân sử dụng nền đất tự nhiên, nhưng muối thu hoạch thường bị lẫn tạp chất, năng suất không cao. Trong khi đó, muối trải bạt – một cải tiến hiện đại hơn – sử dụng lớp bạt nhựa dày lót trên nền ruộng để giữ sạch, tăng năng suất. Tuy chi phí đầu tư cao hơn, nhưng chất lượng muối thu được sạch hơn rõ rệt, đáp ứng được nhu cầu của thị trường hiện nay.
Sau khi thu hoạch, muối có thể được bán trực tiếp dưới dạng muối hạt cho thương lái. Ngoài ra, một phần muối được đưa vào quy trình hầm – gọi là muối hầm, để cho ra đời loại muối đặc biệt. Quá trình hầm muối giống như nung gốm, kéo dài liên tục trong khoảng 24 giờ bằng cách đun củi truyền thống. Khi muối “chín”, người ta để nguội rồi mới chuyển sang công đoạn sàng lọc. Đây là công việc của những phụ nữ lành nghề, lựa chọn kỹ phần muối mịn, trắng, thơm nhất – thành phẩm cuối cùng mang hương vị đậm đà, độ tinh khiết cao.
Sản phẩm muối Tuyết Diêm được trưng bày tại Hà Nội vào tháng 4/2025. Ảnh: Báo Chính phủ
Do sử dụng phương pháp thủ công hoàn toàn, nghề làm muối ở Tuyết Diêm phụ thuộc rất nhiều vào thời tiết. Những ngày nắng ráo, muối kết tinh nhanh, cho năng suất cao. Nhưng chỉ cần vài cơn mưa bất chợt, ruộng muối sẽ trở nên vô dụng. Người làm muối lúc ấy đành “ngồi nhìn trời”, chờ đợi thời tiết thuận lợi trở lại. Mùa muối thường bắt đầu từ tháng 3 âm lịch đến khoảng tháng 8 âm lịch – thời điểm chưa có mưa nhiều. Tuy nhiên, những năm gần đây, thời tiết ngày càng bất ổn, mưa xuất hiện sớm từ đầu mùa, khiến vụ muối bị chậm trễ, người dân gặp nhiều khó khăn trong việc thu hồi vốn đầu tư.
Dù nghề làm muối vất vả, thu nhập bấp bênh và đối mặt với không ít thách thức, nhưng người dân Tuyết Diêm vẫn kiên trì bám trụ, gìn giữ nghề tổ. Đây cũng là nơi lý tưởng để phát triển du lịch trải nghiệm – nơi du khách có thể tận mắt chứng kiến quy trình làm muối kỳ công, cảm nhận sự nhọc nhằn và trân trọng giá trị lao động của người dân miền biển.
Làng muối Tuyết Diêm không chỉ là nơi làm ra những hạt muối trắng tinh khiết, mà còn là nơi lưu giữ những giá trị văn hóa truyền thống của vùng duyên hải miền Trung. Giữa nhịp sống hiện đại, hình ảnh những người diêm dân cần mẫn dưới cái nắng chói chang vẫn mãi là biểu tượng của lòng bền bỉ, sự kiên cường – như chính hạt muối mặn mà từ biển cả.
Trung tâm Thông tin du lịch
