(TITC) – Thành phố cổ Hội An, Di sản Văn hóa Thế giới được UNESCO công nhận, không chỉ nổi tiếng với những mái ngói rêu phong, dòng sông Hoài thơ mộng mà còn là một hình mẫu tiêu biểu trong việc phát triển du lịch trải nghiệm làng nghề. Tại đây, các làng nghề truyền thống đã và đang biến những giá trị văn hóa lâu đời thành động lực tăng trưởng kinh tế, nâng cao giá trị sản phẩm bằng cách kể những câu chuyện độc đáo thông qua các hoạt động trải nghiệm thực tế.
Nơi di sản sống động trong từng trải nghiệm
Hội An sở hữu nhiều làng nghề truyền thống với lịch sử hàng trăm năm, tạo nên bản sắc văn hóa đặc trưng của vùng đất này. Nổi bật nhất phải kể đến: Làng rau Trà Quế: Nổi tiếng với phương pháp trồng rau hữu cơ truyền thống, không sử dụng hóa chất. Làng gốm Thanh Hà: Nơi lưu giữ nghề gốm cổ truyền với những sản phẩm độc đáo từ đất sét. Làng mộc Kim Bồng: Nổi tiếng với kỹ thuật điêu khắc gỗ tinh xảo, thể hiện qua các công trình kiến trúc cổ. Làng lồng đèn Hội An: Biểu tượng của phố cổ, nơi sản xuất những chiếc lồng đèn đầy màu sắc, mang đậm nét Á Đông.
Trước đây, du khách đến Hội An chủ yếu tham quan phố cổ, mua sắm đồ lưu niệm. Tuy nhiên, nhận thấy tiềm năng to lớn từ các làng nghề, chính quyền địa phương và cộng đồng đã cùng nhau phát triển các tour trải nghiệm và workshop để du khách có thể trực tiếp tham gia vào quy trình sản xuất, biến mình thành một phần của di sản.
Hội An đã rất thành công trong việc xây dựng các chương trình trải nghiệm hấp dẫn, thu hút lượng lớn du khách: Làng rau Trà Quế: Trở thành nông dân thực thụ với trải nghiệm “Một ngày làm nông dân”: Du khách được mặc đồ nông dân, đội nón lá, tham gia vào các công đoạn trồng rau như cuốc đất, gieo hạt, tưới nước bằng thùng ô doa và bón phân rong – một loại phân bón đặc trưng của làng. Sau khi thu hoạch rau, du khách sẽ tham gia lớp học nấu các món ăn đặc sản Hội An sử dụng chính những loại rau tươi ngon từ vườn như cao lầu, mì Quảng, bánh xèo. Các hướng dẫn viên, hoặc chính những người nông dân địa phương, sẽ chia sẻ về lịch sử hình thành, phương pháp canh tác truyền thống và ý nghĩa của làng rau Trà Quế đối với đời sống người dân Hội An.
Gốm Thanh Hà (Hội An)
Ở làng gốm Thanh Hà du khách được tìm hiểu về quy trình sản xuất gốm truyền thống, từ khâu chọn đất, nhào nặn, tạo hình đến nung gốm trong những lò nung truyền thống. Dưới sự hướng dẫn của các nghệ nhân, du khách có thể tự tay tạo ra một sản phẩm gốm nhỏ như chiếc cốc, bát đĩa, hoặc con vật ngộ nghĩnh. Sản phẩm sau khi hoàn thành có thể được mang về làm kỷ niệm. Du khách còn được tham quan khu trưng bày các sản phẩm gốm tinh xảo, những tác phẩm nghệ thuật được làm từ đôi bàn tay tài hoa của nghệ nhân Thanh Hà.
Hay đến làng lồng đèn Hội An du khách sẽ được hướng dẫn các bước cơ bản để làm một chiếc lồng đèn nhỏ, từ việc uốn khung tre, dán vải lụa đến trang trí. Đây là trải nghiệm rất được yêu thích, đặc biệt là vào buổi tối khi du khách có thể tự tay thắp sáng chiếc lồng đèn mình làm ra. Các nghệ nhân sẽ chia sẻ về ý nghĩa văn hóa của lồng đèn trong đời sống người dân Hội An, cũng như cách nó đã trở thành biểu tượng của phố cổ.
Hội An là minh chứng rõ nét cho thấy du lịch trải nghiệm làng nghề mang lại hiệu quả kinh tế đáng kể: Các tour và workshop có mức phí khác nhau, từ vài chục nghìn đến vài trăm nghìn đồng mỗi người, tạo ra một nguồn thu ổn định cho các làng nghề và người dân địa phương. Khi du khách trực tiếp tham gia làm sản phẩm, họ có sự kết nối sâu sắc hơn, từ đó tăng nhu cầu mua sắm các sản phẩm chính thức của làng nghề. Ví dụ, sau khi tự tay nặn gốm, du khách dễ dàng mua thêm những sản phẩm gốm tinh xảo khác. Sau khi trải nghiệm làm lồng đèn, họ sẽ mua nhiều lồng đèn hơn để trang trí hoặc làm quà.
Sự phát triển của du lịch trải nghiệm kéo theo sự ra đời của các nhà hàng, quán cà phê phục vụ món ăn từ rau Trà Quế, các cửa hàng bán đồ lưu niệm liên quan đến làng nghề, hay dịch vụ cho thuê xe đạp để du khách di chuyển giữa các làng, tạo thêm nhiều nguồn thu và việc làm cho cộng đồng.
Nâng cao giá trị sản phẩm và thương hiệu
Một bó rau Trà Quế, một chiếc bình gốm Thanh Hà, hay một chiếc lồng đèn Hội An không chỉ là sản phẩm vật chất. Chúng trở thành những vật phẩm mang theo câu chuyện về quá trình lao động, sự tinh xảo của nghệ nhân, và cả dấu ấn cá nhân của du khách khi họ tham gia làm ra chúng. Điều này giúp định vị sản phẩm ở phân khúc cao cấp hơn, không chỉ dựa vào giá trị vật liệu mà còn là giá trị cảm xúc và văn hóa.
Du khách trải nghiệm làm nông dân tại làng rau Trà Quế
Du khách sau khi có trải nghiệm thú vị thường chia sẻ hình ảnh, video trên mạng xã hội, tạo hiệu ứng truyền thông mạnh mẽ, lan tỏa hình ảnh làng nghề và Hội An đến rộng khắp thế giới. Điều này giúp các làng nghề tăng cường nhận diện thương hiệu một cách tự nhiên và hiệu quả.
Lợi ích kinh tế từ du lịch trải nghiệm khuyến khích thế hệ trẻ ở Hội An quay về với nghề truyền thống của cha ông. Họ nhìn thấy tương lai và cơ hội phát triển từ chính nghề của gia đình. Khi có nhiều người quan tâm và muốn học hỏi, các nghệ nhân có thêm động lực để truyền dạy và gìn giữ những bí quyết, kỹ thuật đã được lưu truyền qua nhiều thế hệ. Hoạt động du lịch trải nghiệm tạo ra sự gắn kết mạnh mẽ hơn trong cộng đồng làng nghề, khi mọi người cùng nhau chung tay phát triển du lịch, giữ gìn bản sắc văn hóa.
Mặc dù đạt được những thành công đáng kể, Hội An vẫn đối mặt với một số thách thức trong phát triển du lịch trải nghiệm làng nghề như: Cân bằng giữa phát triển du lịch và bảo tồn: Làm sao để khai thác tiềm năng du lịch mà không làm mất đi vẻ đẹp cổ kính, sự thanh bình và bản sắc vốn có của làng nghề; Đảm bảo mọi điểm trải nghiệm đều đạt chất lượng cao, từ cơ sở vật chất đến thái độ phục vụ của người dân; Tiếp tục sáng tạo thêm các sản phẩm, tour trải nghiệm mới để duy trì sự hấp dẫn và đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của du khách.Đặc biệt là tại làng rau Trà Quế, cần có kế hoạch quản lý chặt chẽ để đảm bảo nguồn đất, nước và phương pháp canh tác hữu cơ được duy trì bền vững.
Trong tương lai, Hội An cần tiếp tục phát huy những thế mạnh hiện có, đồng thời chú trọng vào việc xây dựng các chính sách hỗ trợ làng nghề, đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, và tăng cường quảng bá hình ảnh du lịch trải nghiệm. Việc ứng dụng công nghệ số vào việc đặt tour, quản lý thông tin du khách cũng sẽ giúp tối ưu hóa hoạt động.
Hội An là một ví dụ điển hình cho thấy du lịch trải nghiệm làng nghề là một chiến lược phát triển bền vững. Bằng cách biến mỗi sản phẩm thành một câu chuyện, mỗi chuyến đi thành một trải nghiệm sống động, Hội An đã thành công trong việc nâng cao giá trị sản phẩm, tăng doanh thu, và quan trọng hơn cả là gìn giữ, phát huy những giá trị văn hóa truyền thống vô giá cho các thế hệ mai sau. Đây chính là con đường để du lịch Việt Nam phát triển sâu sắc hơn, không chỉ dừng lại ở cảnh đẹp mà còn chạm đến trái tim du khách bằng những câu chuyện đầy cảm hứng.
Trung tâm Thông tin du lịch
