(TITC) – Giữa lòng vùng đất Bảy Núi, nơi những ngọn núi thiêng ôm trọn những cánh đồng lúa bạt ngàn, một loài cây đặc sản hiếm có đang âm thầm kể câu chuyện về thiên nhiên và văn hóa bản địa. Đó là cây chúc, hay còn gọi là Kôt-sốt theo tiếng Khmer – một loài cây không chỉ là gia vị độc đáo mà còn là một “báu vật” du lịch đầy tiềm năng. Với hương thơm nồng nàn, công dụng đa năng và câu chuyện gắn liền với đời sống của đồng bào Khmer, cây chúc đang dần vượt ra khỏi ranh giới địa phương để trở thành một điểm nhấn độc đáo, thu hút du khách khám phá.
Hương vị của ký ức và truyền thống
Cây chúc đã hiện diện trên mảnh đất Bảy Núi từ bao đời nay. Các bậc cao niên kể rằng, không ai biết chính xác cây chúc có tự bao giờ, chỉ biết rằng chúng đã ăn sâu vào đời sống, từ những món ăn thường ngày đến những phương thuốc dân gian. Trước đây, cây chúc rất quý bởi chúng chỉ mọc rải rác ở một số phum, sóc của đồng bào, không phải ai cũng có thể tìm thấy. Vì vậy, lá chúc hay trái chúc luôn được người dân nâng niu, trân trọng như một món quà từ thiên nhiên.
Cây chúc thuộc họ với chanh, là cây thân gỗ, có thể cao từ 2 đến 10m. Khác với những loại cây ăn trái khác, cây chúc có vẻ ngoài khá “lạ mắt” và độc đáo. Lá cây dày, có hình thù đặc biệt, với phần lá chính và một phần lá phụ dính liền nhau, tạo thành hình số 8. Khi vò nhẹ, lá tỏa ra một mùi hương nồng nàn, tinh dầu và the mát, một mùi hương không thể lẫn với bất kỳ loại cây nào khác. Trái chúc tròn, vỏ sần sùi như trái cam sành nhưng nhăn nheo hơn, lúc non có màu xanh lục và ngả vàng khi chín. Bên trong, thịt trái chúc ít nước, có vị chua gắt và the đặc trưng.
Chị Neáng Ray Tha, một người con của vùng đất Ô Lâm, chia sẻ: “Cây chúc trồng từ 5 – 8 năm mới cho trái. Cây càng lâu năm thì trái càng nhiều và chất lượng tinh dầu càng cao. Mỗi năm cây chỉ ra trái một lần vào mùa mưa, khoảng tháng 6 – 8 âm lịch. Vì vậy, vào mùa chúc chín, người dân rất quý từng trái, từng lá”.
Kho tàng công dụng – Điểm nhấn thu hút du khách
Đối với du khách, cây chúc không chỉ là một loài thực vật lạ mắt mà còn là một trải nghiệm đa giác quan đầy thú vị.
Trong ẩm thực của vùng An Giang, lá chúc với mùi thơm nồng đặc trưng, được sử dụng làm gia vị trong nhiều món ăn. Vị the, chua của lá và trái chúc không chỉ giúp kích thích khứu giác mà còn khử mùi tanh, hỗ trợ tiêu hóa. Các món ăn như gà hấp lá chúc, cá nướng lá chúc, bò nướng lá chúc, cá lóc hấp lá chúc… đã trở thành đặc sản, khiến thực khách “thòm thèm, mê mẩn”. Chị Lâm Thị Bích Tuyền, một du khách từ TP. Hồ Chí Minh, chia sẻ: “Tôi rất thích hương vị của lá và trái chúc, làm nên nhiều món ngon cực kỳ hấp dẫn mà không loại nào có được”. Du khách có thể ghé thăm các nhà hàng, quán ăn địa phương để thưởng thức những món ăn này, cảm nhận hương vị đặc trưng của vùng Bảy Núi.
Ngoài ẩm thực, cây chúc còn có nhiều công dụng trong y học và đời sống. Người dân dùng trái và lá chúc để giải cảm, trị nghẹt mũi, khó tiêu. Phụ nữ dùng nước cốt trái chúc để gội đầu, giúp tóc mềm mượt, óng ả. Hương thơm của chúc còn giúp tinh thần sảng khoái và dễ đi vào giấc ngủ. Du khách có thể tham gia các buổi trò chuyện với người dân địa phương để tìm hiểu về những bí quyết dân gian này, từ đó hiểu hơn về văn hóa sống hài hòa với thiên nhiên của đồng bào Khmer.
Xuất phát từ nhu cầu trải nghiệm du lịch nông nghiệp và tiêu thụ ngày càng tăng, một số nông dân đã bắt đầu nhân giống cây chúc. Du khách có thể đến thăm các vườn ươm, tận mắt chứng kiến quá trình chiết cành, ươm hạt từ trái chúc già. Điều này không chỉ mang lại một trải nghiệm thực tế thú vị mà còn góp phần nâng cao giá trị của giống cây đặc trưng ở vùng Bảy Núi. “Ươm bán cây chúc giống không lo lắng đầu ra, vì để càng lâu cây càng lớn thì giá bán càng cao, chỉ chờ thị trường và thời điểm thích hợp chứ không bao giờ phải bỏ đi”, chị Nguyễn Thị Thu, ngụ xã Núi Cấm, khẳng định.
Phát triển bền vững gắn liền với du lịch
Nhận thấy tiềm năng lớn từ cây chúc, người dân địa phương đã không ngừng nghiên cứu và phát triển các sản phẩm từ loại cây này. Vỏ trái chúc chứa hàm lượng tinh dầu rất cao, thích hợp để chiết xuất làm hương liệu, dược liệu. Chị Châu Hải Yến, một người con của xã Tri Tôn, đã thành công trong việc sản xuất tinh dầu chúc và các sản phẩm khác như xà bông, nước rửa tay, nước rửa chén, serum dưỡng tóc… Các sản phẩm này không chỉ đáp ứng nhu cầu của thị trường mà còn là những món quà du lịch độc đáo, mang đậm bản sắc địa phương, được du khách ưa chuộng.
Việc phát triển du lịch gắn liền với cây chúc không chỉ mang lại giá trị kinh tế mà còn góp phần bảo tồn một giống cây quý hiếm và một nét văn hóa đặc sắc. Những giá trị độc đáo của cây chúc đã dần được người dân trong và ngoài tỉnh biết đến. Chúng không chỉ được trồng để lấy trái, lá làm gia vị mà còn được trồng làm cây kiểng, tô điểm cho không gian sống. Sự lan tỏa này không chỉ góp phần nâng cao giá trị kinh tế của giống cây đặc trưng ở vùng Bảy Núi mà còn bảo tồn một nét văn hóa, một hương vị đặc sản mà thiên nhiên đã ưu ái ban tặng cho mảnh đất này. Cây chúc, từ một loài cây hoang dã, đã trở thành một báu vật thực thụ, kể câu chuyện về sự giao thoa giữa thiên nhiên và con người nơi xứ Thốt Nốt, mời gọi du khách đến khám phá và trải nghiệm.
Trung tâm Thông tin du lịch
