(TITC) – Làng nghề truyền thống – nơi lưu giữ những kỹ thuật tinh xảo, giá trị văn hóa lâu đời – luôn là điểm nhấn đặc sắc trong bản đồ du lịch Việt Nam. Mỗi sản phẩm thủ công không chỉ là hàng hóa, mà là câu chuyện, là “bản sắc” của một vùng đất. Tuy nhiên, trong bối cảnh cách mạng công nghiệp 4.0 đang định hình lại mọi mặt đời sống, các làng nghề du lịch đang đứng trước ngã rẽ: chuyển mình để thích nghi hay đối mặt nguy cơ mai một.
Làng nghề nơi lưu giữ những giá trị văn hóa độc đáo
Những thách thức hiện hữu
Dù mang trong mình giá trị văn hóa và tiềm năng du lịch to lớn, nhiều làng nghề đang phải vật lộn với những khó khăn tưởng chừng như muôn thuở, nhưng nay lại càng trầm trọng hơn khi bị ảnh hưởng bởi nhịp sống và cách thức tiêu dùng của thời đại 4.0: Đầu tiên phải kể đến là nỗi lo: Sản phẩm làng nghề dễ bị sao chép mẫu mã, làm giả, làm nhái với giá rẻ. Trên các nền tảng thương mại điện tử, việc kiểm soát bản quyền, sở hữu trí tuệ rất khó khăn, khiến sản phẩm thủ công truyền thống bị đánh đồng với hàng công nghiệp, làm giảm uy tín và giá trị văn hóa.
Và có một thưc tế là nghề thủ công yêu cầu sự kiên trì, tay nghề cao nhưng thu nhập ban đầu thấp, thiếu hấp dẫn với giới trẻ. Nhiều thanh niên rời quê mưu sinh ở đô thị, bỏ lại những làng nghề già hóa, thiếu nhân lực kế cận, đe dọa sự truyền nối của tri thức dân gian và kỹ thuật truyền thống.
Thêm nữa, phần lớn làng nghề vẫn duy trì sản xuất thủ công với quy mô hộ gia đình. Quản lý sản xuất, định giá, kiểm soát chất lượng thường thiếu hệ thống, gây khó khăn khi mở rộng thị trường hay đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu.
Các làng nghề thường thiếu kỹ năng marketing hiện đại, đặc biệt là marketing số. Việc quảng bá phụ thuộc vào lữ hành truyền thống, thông tin trực tuyến sơ sài khiến du khách khó tiếp cận. Bên cạnh đó, nhiều làng nghề thiếu các tiện ích cơ bản như bãi đỗ xe, nhà vệ sinh đạt chuẩn, biển chỉ dẫn song ngữ… Trong khi đó, ô nhiễm môi trường do rác thải sinh hoạt và nước thải sản xuất chưa được xử lý triệt để, ảnh hưởng trực tiếp đến trải nghiệm du lịch.
Cách mạng 4.0 – Cơ hội bứt phá của làng nghề
Thời đại số không chỉ mang lại thách thức, mà còn mở ra nhiều cơ hội vàng nếu làng nghề biết tận dụng như: Số hóa để quảng bá hình ảnh và kể chuyện, các làng nghề có thể xây dựng website, fanpage chuyên nghiệp, kể câu chuyện làng nghề qua hình ảnh, video, phỏng vấn nghệ nhân. Mạng xã hội (TikTok, YouTube, Facebook…) là công cụ hiệu quả để lan tỏa nội dung sáng tạo, tạo hiệu ứng viral.
Tối ưu hóa công cụ tìm kiếm (SEO), hợp tác với influencer du lịch, bán hàng qua thương mại điện tử (Shopee, Tiki, Etsy…) giúp sản phẩm tiếp cận thị trường rộng lớn hơn. Làng nghề có thể xây dựng các gian hàng trực tuyến với mô tả rõ ràng, chính sách đổi trả minh bạch, bảo vệ uy tín thương hiệu.
Tăng cường ứng dụng công nghệ nâng cao trải nghiệm: Các công nghệ thực tế ảo (VR) và tăng cường (AR) cho phép du khách tham quan, tìm hiểu làng nghề từ xa. Việc phát triển ứng dụng du lịch làng nghề có tích hợp bản đồ, thông tin nghệ nhân, thuyết minh đa ngôn ngữ sẽ giúp cá nhân hóa trải nghiệm; Ứng dụng phần mềm quản lý kho, kiểm soát đơn hàng, định giá, có thể giúp các cơ sở làng nghề vận hành hiệu quả. Thậm chí, công nghệ blockchain có thể được áp dụng để truy xuất nguồn gốc sản phẩm, chống hàng giả, nâng cao giá trị thương hiệu; Lưu trữ quy trình, bí quyết nghề qua video, ảnh, tài liệu số giúp truyền nghề hiệu quả hơn. Đồng thời, tổ chức các cuộc thi thiết kế sáng tạo, khuyến khích startup du lịch và công nghệ hợp tác với làng nghề tạo ra sản phẩm mới mẻ nhưng vẫn giữ hồn cốt truyền thống.
Để những giải pháp trên không chỉ là lý thuyết, cần sự vào cuộc và hợp lực giữa Nhà nước, doanh nghiệp và cộng đồng làng nghề: Nhà nước và địa phương cần xây dựng chính sách ưu đãi về thuế, tín dụng, đất đai cho các dự án du lịch làng nghề gắn với công nghệ; Đầu tư hạ tầng internet, hỗ trợ thiết bị công nghệ; Tăng cường bảo hộ sở hữu trí tuệ, xử lý vi phạm hàng nhái; Mở lớp đào tạo kỹ năng số, quản trị du lịch, marketing cho người dân; Xây dựng cổng thông tin du lịch làng nghề quốc gia để kết nối và quảng bá hiệu quả.
Các doanh nghiệp cần chủ động hợp tác với làng nghề để số hóa trải nghiệm du lịch; Kết hợp kỹ thuật truyền thống với thiết kế hiện đại, tạo sản phẩm phù hợp thị hiếu; Hỗ trợ làng nghề từ khâu sản xuất, phân phối đến truyền thông.
Đặc biệt, cộng đồng và nghệ nhân cần chủ động học hỏi, chuyển đổi tư duy làm du lịch – không chỉ làm ra sản phẩm mà còn kể được câu chuyện văn hóa; Duy trì chất lượng, tinh thần thủ công và nét độc đáo riêng của mỗi làng nghề; Chung tay xây dựng thương hiệu chung, chia sẻ tài nguyên, kinh nghiệm để phát triển bền vững.
Thời đại 4.0 không phải là mối đe dọa mà là một cơ hội vàng để các làng nghề du lịch Việt Nam bứt phá. Với những giá trị văn hóa độc đáo làm nền tảng, cùng với sự chủ động chuyển mình, ứng dụng công nghệ và marketing số một cách thông minh, các làng nghề hoàn toàn có thể vượt qua thách thức, mở rộng thị trường, thu hút thế hệ kế cận và phát triển bền vững. Đó sẽ là một hành trình đầy cam go nhưng cũng vô cùng ý nghĩa, giúp bảo tồn di sản văn hóa quý báu của dân tộc, đồng thời khẳng định vị thế của du lịch Việt Nam trên bản đồ thế giới. Làng nghề không chỉ là nơi lưu giữ quá khứ, mà còn là điểm đến của tương lai – nơi truyền thống và công nghệ hòa quyện, tạo nên những trải nghiệm độc đáo và khó quên cho du khách.
Trung tâm Thông tin du lịch
