(TITC) – Xã Nam Trà My, thành phố Đà Nẵng (trước đây là huyện Nam Trà My, tỉnh Quảng Nam) không chỉ là một vùng đất miền núi cao với tiềm năng du lịch phong phú, mà còn nổi tiếng là nơi sản sinh ra sâm Ngọc Linh, một loại dược liệu quý hiếm bậc nhất. Từ cây “thuốc giấu” của đồng bào Xê Đăng, sâm Ngọc Linh đang dần bước ra thế giới bằng nhiều hoạt động quảng bá, giới thiệu giá trị về “quốc bảo Việt Nam”.
Tài nguyên thiên nhiên và giá trị văn hóa
Vùng đất Nam Trà My mang khí hậu nhiệt đới gió mùa, địa hình đồi núi cao xen kẽ những thung lũng sâu, suối chảy quanh co, thác ghềnh kỳ vĩ, tất cả tạo nên một bức tranh thiên nhiên hoang sơ, vừa hùng tráng vừa thơ mộng. Giữa không gian ấy, những cánh rừng nguyên sinh vẫn được gìn giữ nguyên vẹn, là mái nhà của hàng trăm loài động, thực vật quý hiếm – nơi hội tụ các khu bảo tồn thiên nhiên như Nước Là, rừng Ngọc Linh… gắn bó chặt chẽ với đời sống của cộng đồng cư dân bản địa.
Ảnh: Cổng TTĐT thành phố Đà Nẵng
Với người Xơ Đăng nơi đây, sâm Ngọc Linh không đơn thuần là cây thuốc quý, mà là biểu tượng văn hóa thiêng liêng gắn với đời sống tâm linh, phong tục và tín ngưỡng truyền thống. Họ xem sâm là “báu vật rừng thiêng”, là món quà của trời đất, chỉ sử dụng trong những trường hợp đặc biệt như chữa bệnh hiểm nghèo, giải độc, hoặc giúp người đi rừng chống chọi với khắc nghiệt núi rừng. Từ thế hệ này sang thế hệ khác, tri thức về cách nhận biết, trồng, chăm sóc và chế biến sâm được truyền dạy bằng hình thức truyền miệng, là một phần không thể tách rời của bản sắc văn hóa Xơ Đăng.
Không chỉ dừng lại ở giá trị dược liệu, sâm Ngọc Linh còn là tâm điểm của đời sống văn hóa cộng đồng. Các lễ hội gắn với mùa vụ, tín ngưỡng như lễ hội sâm, lễ hội mừng lúa mới, lễ cúng máng nước, lễ cúng thần núi, lễ hội cồng chiêng… đều phản ánh mối quan hệ mật thiết giữa con người và thiên nhiên. Những hoạt động này thể hiện thế giới quan, nhân sinh quan của người dân nơi đây, góp phần làm nên sắc thái văn hóa đa dạng và giàu bản sắc của Nam Trà My – một vùng đất đa tộc người, đa văn hóa, chan hòa trong sự gắn kết cộng đồng.
Từ năm 2017, khi cây sâm Ngọc Linh được công nhận là sản phẩm quốc gia, những giá trị văn hóa gắn liền với sâm càng được chú trọng. Hàng nghìn hộ dân trên địa bàn xã đã tham gia trồng sâm với diện tích hơn 1.650 ha, góp phần hình thành vùng chuyên canh rộng lớn giữa rừng già. Vùng núi Nam Trà My từ đó được mệnh danh là “thủ phủ sâm Ngọc Linh”, nơi hội tụ không chỉ giá trị kinh tế mà còn cả tinh thần, tri thức và niềm tự hào dân tộc.
Đặc biệt, vào ngày 14/5/2025, tri thức dân gian của người Xơ Đăng về khai thác, trồng và chế biến sâm Ngọc Linh đã chính thức được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Đây là sự kiện mang ý nghĩa to lớn, không chỉ tôn vinh tri thức bản địa mà còn mở ra cơ hội để bảo tồn và phát huy văn hóa dân gian trong bối cảnh hiện đại.
Có thể nói, sâm Ngọc Linh chính là biểu tượng của mối gắn kết bền chặt giữa con người và thiên nhiên, là kết tinh của tri thức, tín ngưỡng và bản sắc văn hóa dân tộc Xơ Đăng giữa đại ngàn Trường Sơn. Việc gìn giữ và phát triển cây sâm giờ đây không chỉ là hành trình phát triển kinh tế, mà còn là hành trình gìn giữ hồn cốt văn hóa của một vùng đất giàu truyền thống – Nam Trà My, xứ sở của sâm và những huyền thoại sống mãi với núi rừng.
Bảo tồn và thúc đẩy truyền thông thương hiệu sâm Ngọc Linh
Qua bao thế hệ của cộng đồng người dân nơi đây, những hiểu biết truyền thống về công dụng, cách khai thác, bảo quản và sử dụng sâm đã được truyền miệng và gìn giữ như một phần linh hồn của bản sắc văn hóa địa phương. Tri thức ấy không chỉ là kỹ năng sống giữa rừng núi, mà còn thể hiện mối quan hệ hài hòa giữa con người và thiên nhiên, giữa văn hóa và sinh kế, là nền tảng tinh thần góp phần làm nên chiều sâu giá trị của loài cây được mệnh danh là “quốc bảo” của Việt Nam.
Tuy nhiên, trong bối cảnh hội nhập và phát triển, sâm Ngọc Linh đang đối mặt với không ít thách thức: từ sự xâm lấn của hàng giả, hàng nhái, đến nguy cơ mai một tri thức bản địa khi người trẻ ít còn gắn bó với rừng, với nghề truyền thống. Chính vì vậy, bảo tồn và truyền thông cần đi song hành như hai trụ cột không thể thiếu để vừa giữ gìn hồn cốt văn hóa, vừa đưa sâm Ngọc Linh vươn xa trên thị trường quốc tế.
Ảnh: Cổng TTĐT thành phố Đà Nẵng
Truyền thông ở đây không chỉ dừng lại ở quảng bá sản phẩm hay xây dựng thương hiệu thương mại, mà còn là quá trình lan tỏa giá trị văn hóa, kể lại câu chuyện bản địa và kết nối tri thức truyền thống với thế giới hiện đại. Một chiến lược truyền thông bền vững sẽ đóng vai trò quan trọng:
Một là, nâng cao nhận diện thương hiệu: Giúp người tiêu dùng hiểu rõ về nguồn gốc, công dụng y học và tính độc đáo của sâm Ngọc Linh – loại sâm mọc dưới tán rừng nguyên sinh ở độ cao hàng ngàn mét, được chăm sóc theo phương pháp truyền thống của người bản địa.
Hai là, bảo vệ và định vị giá trị thương hiệu: Truyền thông là công cụ hữu hiệu để chống lại tình trạng hàng giả, hàng nhái, vốn đang làm xói mòn lòng tin của người tiêu dùng và gây thiệt hại cho người trồng sâm chân chính.
Ba là, mở rộng thị trường tiêu thụ: Khi câu chuyện văn hóa, con người, thiên nhiên gắn liền với sâm được kể một cách hấp dẫn, nó sẽ tạo được cảm xúc và sự quan tâm từ thị trường quốc tế, đặc biệt trong xu hướng tiêu dùng hiện đại đang hướng đến sản phẩm có nguồn gốc tự nhiên và giàu giá trị bản địa.
Bốn là, tôn vinh và bảo tồn tri thức văn hóa bản địa: Việc tích hợp tri thức dân gian vào các chiến dịch truyền thông không chỉ giúp nâng cao giá trị sản phẩm mà còn thúc đẩy sự quan tâm của thế hệ trẻ, khách du lịch, và các nhà nghiên cứu đối với di sản văn hóa phi vật thể này. Điều đó cũng góp phần phát triển du lịch văn hóa, sinh thái gắn với cây sâm như một hướng đi lâu dài và bền vững.
Để hiện thực hóa mục tiêu bảo tồn và phát triển sâm Ngọc Linh thông qua truyền thông, cần sự phối hợp đa ngành, đa chiều giữa chính quyền địa phương, doanh nghiệp, giới truyền thông, các nhà nghiên cứu, học giả và đặc biệt chính cộng đồng bản địa.
Sự gắn kết của các chủ thể này sẽ tạo nên một hệ sinh thái truyền thông đa lớp, vừa thúc đẩy phát triển kinh tế, vừa bảo tồn di sản văn hóa – đưa sâm Ngọc Linh trở thành không chỉ là một sản phẩm thương mại có giá trị cao, mà còn là một biểu tượng văn hóa sống động của Việt Nam.
Trung tâm Thông tin du lịch
