Một góc huyện Khánh Vĩnh cũ. Ảnh: Báo Khánh Hòa
Tiềm năng đa dạng từ thiên nhiên và con người
Khu vực miền núi Khánh Hòa, bao gồm các xã Khánh Sơn, Tây Khánh Sơn, Đông Khánh Sơn (huyện Khánh Sơn cũ), xã Tây Khánh Vĩnh, xã Nam Khánh Vĩnh (huyện Khánh Vĩnh cũ), cùng với một phần của thị xã Ninh Hòa cũ và huyện Diên Khánh cũ, sở hữu một hệ sinh thái phong phú. Những cánh rừng nguyên sinh xanh bạt ngàn, những con thác tung bọt trắng xóa như thác H’Linh, thác Ba Hồ, hay dòng sông Cái hiền hòa chảy qua thung lũng… tạo nên một bức tranh thiên nhiên tuyệt đẹp, mời gọi du khách đến khám phá. Khí hậu mát mẻ quanh năm là một điểm cộng lớn, đặc biệt đối với những ai muốn tìm kiếm một chốn nghỉ dưỡng yên bình, tránh xa sự ồn ào và cái nắng oi ả của phố thị.
Tuy nhiên, sức hút của du lịch miền núi Khánh Hòa không chỉ đến từ cảnh sắc thiên nhiên. Yếu tố làm nên sự khác biệt chính là văn hóa bản địa. Nơi đây là không gian sống của các cộng đồng dân tộc thiểu số như người Raglai. Họ vẫn giữ gìn những nét văn hóa truyền thống độc đáo, thể hiện qua kiến trúc nhà sàn, những điệu múa uyển chuyển, tiếng đàn chapi réo rắt hay lời ca sử thi trữ tình. Du khách có thể hòa mình vào không khí lễ hội, tìm hiểu về nghề dệt thổ cẩm truyền thống hoặc thưởng thức ẩm thực đặc trưng với các món ăn dân dã, đậm đà hương vị núi rừng.
Thác Tà Gụ, Khánh Sơn nhìn từ trên cao. Ảnh: Báo Khánh Hòa
Phát triển du lịch gắn với kinh tế vườn và văn hóa bản địa
Để biến tiềm năng thành hiện thực, du lịch sinh thái miền núi Khánh Hòa cần được phát triển theo hướng bền vững, lấy bản sắc văn hóa và cộng đồng làm trọng tâm. Thay vì xây dựng những khu nghỉ dưỡng đồ sộ, mô hình du lịch vườn (farmstay) hay homestay đang được chú trọng. Đây là một hướng đi thông minh, cho phép du khách không chỉ ngắm cảnh mà còn trực tiếp tham gia vào cuộc sống thường nhật của người dân.
Tại các khu vực có tiềm năng du lịch sinh thái như xã Tây Khánh Vĩnh và xã Nam Khánh Vĩnh (huyện Khánh Vĩnh cũ), hay xã Diên Thọ (huyện Diên Khánh cũ), du khách có thể nghỉ lại trong những ngôi nhà đơn sơ, mộc mạc, cùng người dân thu hoạch cà phê, sầu riêng hay các loại cây ăn quả đặc trưng khác. Trải nghiệm tự tay hái rau, câu cá và chế biến món ăn từ nguyên liệu tươi ngon tại chỗ sẽ để lại ấn tượng sâu sắc. Điều này không chỉ tạo ra một trải nghiệm độc đáo mà còn giúp du khách hiểu hơn về giá trị lao động, đồng thời góp phần thúc đẩy kinh tế vườn tại địa phương.
Hằng năm, lễ hội trái cây Khánh Sơn diễn ra vào mùa thu hoạch, không chỉ quảng bá sản phẩm nông nghiệp mà còn lồng ghép trình diễn ẩm thực và văn hóa dân tộc, tạo nên không gian du lịch đậm đà bản sắc miền núi. Nhiều hộ dân đầu tư homestay, liên kết hợp tác xã, tổ nhóm để cùng khai thác lợi thế này. Mô hình “mỗi nhà vườn – một điểm du lịch nhỏ” đang từng bước hình thành, tạo thêm nguồn thu nhập và giữ chân người trẻ ở lại quê nhà khởi nghiệp.
Bên cạnh đó, việc tổ chức các hoạt động văn hóa có sự tham gia của người dân bản địa là điều kiện tiên quyết. Các chương trình giao lưu văn hóa cồng chiêng, học cách đan lát, dệt vải sẽ mang đến cho du khách những cái nhìn chân thực về đời sống tinh thần của đồng bào dân tộc. Đây là cách tốt nhất để bảo tồn văn hóa, giúp thế hệ trẻ trân trọng hơn cội nguồn của mình, đồng thời tạo ra một nguồn thu nhập ổn định cho người dân địa phương từ chính những giá trị truyền thống của họ.
Sinh hoạt văn nghệ truyền thống tại Nhà dài thôn Hòn Dung. Ảnh: Báo Khánh Hòa
Hướng tới sự chuyên nghiệp và liên kết
Hiện nay, tỉnh Khánh Hòa đang hoàn thiện Đề án phát triển du lịch sinh thái giai đoạn 2025-2030, tầm nhìn đến năm 2045. Mục tiêu là hình thành các điểm đến gắn với bảo tồn thiên nhiên, phát huy bản sắc văn hóa và tạo sinh kế bền vững cho người dân địa phương. Cùng với hạ tầng, Khánh Hòa khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào lưu trú, ẩm thực, tour trải nghiệm nông nghiệp – văn hóa. Các hoạt động quảng bá sẽ tập trung vào lễ hội trái cây, chợ phiên vùng cao, đêm cồng chiêng, sản phẩm OCOP và hành trình khám phá đời sống đồng bào Raglai. Mục tiêu là xây dựng hệ sinh thái du lịch hoàn chỉnh, hài hòa giữa phát triển kinh tế và gìn giữ bản sắc.
Đặc biệt, khi sáp nhập 2 tỉnh Khánh Hòa – Ninh Thuận, một cơ hội mới đang mở ra cho du lịch vùng cao. Sự liền mạch về địa lý và văn hóa giữa hai vùng đất sẽ giúp hình thành tour du lịch nội tỉnh: Kết nối người Raglai ở Khánh Sơn – Bác Ái, kết nối di sản Chăm ở Ninh Thuận cũ với văn hóa bản địa Khánh Hòa. Đây là lợi thế riêng có, giúp phát triển du lịch văn hóa dân tộc thiểu số theo chiều sâu, hấp dẫn cả du khách trong nước và quốc tế.
Du lịch miền núi Khánh Hòa hiện vẫn còn nhiều thách thức. Hầu hết các điểm đến đều mang tính tự phát, thiếu sự đầu tư đồng bộ về cơ sở hạ tầng, nguồn nhân lực và chiến lược quảng bá. Do đó, để du lịch phát triển bền vững, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp chính quyền, doanh nghiệp và cộng đồng.
Việc quy hoạch các tuyến điểm du lịch, liên kết các điểm đến thành một chuỗi sản phẩm hoàn chỉnh là bước đi cần thiết. Các cơ quan chức năng cũng cần có chính sách hỗ trợ về vốn, đào tạo kỹ năng du lịch cộng đồng cho người dân, giúp họ có thể đón tiếp và phục vụ du khách một cách chuyên nghiệp.
Với sự đầu tư đúng đắn và định hướng phát triển bền vững, du lịch sinh thái miền núi Khánh Hòa chắc chắn sẽ trở thành một điểm đến hấp dẫn trên bản đồ du lịch Việt Nam, không chỉ mang lại giá trị kinh tế mà còn góp phần bảo tồn, phát huy những giá trị văn hóa, tự nhiên quý báu cho thế hệ mai sau.
Trung tâm Thông tin du lịch
