(TITC) – OCOP là chương trình phát triển kinh tế khu vực nông thôn Việt Nam được triển khai từ năm 2018 với trọng tâm là phát triển các sản phẩm “đặc sản” nông nghiệp, phi nông nghiệp, dịch vụ nổi bật ở mỗi địa phương. Đến nay, chương trình đã thu được nhiều thành quả, nhưng vẫn còn đó nhiều thách thức, trong đó có việc định vị thương hiệu, tìm đầu ra cho sản phẩm.
Khai thác lợi thế cạnh tranh
OCOP là chương trình phát triển kinh tế khu vực nông thôn, triển khai từ năm 2018 tại Việt Nam với trọng tâm là phát triển các sản phẩm “đặc sản” nông nghiệp, phi nông nghiệp, dịch vụ nổi bật ở mỗi địa phương. Chương trình đồng thời giúp đẩy mạnh phát triển kinh tế, nâng cao thu nhập cho người dân vùng nông thôn và góp phần gìn giữ văn hoá và truyền thống bản địa.
Giới thiệu sản phẩm thủ công truyền thống của Hà Nội tại Diễn đàn Cấp cao Liên khu vực về mô hình OCOP. Ảnh: TITC
Theo TS. Nguyễn Minh Tiến – Giám đốc Trung tâm Xúc tiến thương mại nông nghiệp (Bộ Nông nghiệp và Môi Trường), OCOP là những sản phẩm hàng hóa và dịch vụ du lịch có nguồn gốc địa phương, trong đó có nhiều sản phẩm mang đặc trưng về giá trị văn hóa, lợi thế của địa phương, các sản phẩm đặc sản vùng miền, sản phẩm làng nghề, dịch vụ du lịch dựa trên các thế mạnh, lợi thế về điều kiện tự nhiên, nguồn nguyên liệu, tri thức và văn hóa bản địa của từng địa phương. Chính yếu tố này tạo nên sự độc đáo, khó sao chép, là lợi thế rất lớn trong một thị trường cạnh tranh đa dạng như hiện nay. Các sản phẩm OCOP được cơ quan quản lý nhà nước các cấp đánh giá, phân hạng theo Bộ tiêu chí quốc gia về chất lượng, an toàn, giá trị cộng đồng, năng lực sản xuất và thương mại của chủ thể… Điều này giúp người tiêu dùng dễ nhận diện, tạo niềm tin về chất lượng sản phẩm, đồng thời mở đường cho sản phẩm OCOP tham gia các hệ thống phân phối lớn và xuất khẩu
Nghệ nhân trình diễn nghề thủ công thêu tay. Ảnh: TITC
Bên cạnh đó, tương tự như những sản phẩm khác, OCOP cũng có thể tiếp cận thị trường thông qua các nền tảng số. Việc khai thác sản phẩm OCOP cũng có thể mở rộng phạm vi sang các lĩnh vực có giá trị gia tăng cao như: du lịch cộng đồng, thảo dược, đồ uống và thủ công mỹ nghệ. Đây là những nhóm sản phẩm tiềm năng không chỉ mang lại giá trị kinh tế, mà còn tạo dựng thương hiệu Việt dựa trên nền tảng văn hóa và sự khác biệt.
Hướng dẫn du khách quốc tế trải nghiệm làm tơ sen. Ảnh: TITC
Đặc biệt, sản phẩm OCOP có thể tiêu thụ ở rất nhiều kênh. Sản phẩm OCOP có thể tiêu thụ tại các chuỗi siêu thị, hệ thống các điểm bán hàng OCOP ở các địa phương, các chợ truyền thống, cửa hàng bán sản phẩm; chợ phiên OCOP định kỳ tại các địa phương; Hội chợ triển lãm OCOP định kỳ ở các vùng miền… Sản phẩm OCOP cũng đang được kinh doanh trên một số sàn thương mại điện tử trong nước (Shopee, Sendo, Vipomall…); sàn thương mại điện tử quốc tế (Alibaba, amazon, rakuten); trên nền tảng mạng xã hội như Facebook, TikTok. Một số sản phẩm OCOP tiêu biểu được đóng gói làm quà biếu, đưa vào sự kiện ngoại giao, hội nghị quốc gia như quà tặng chính thức hay sử dụng làm quà tặng du lịch tại các làng nghề, farmstay, lễ hội văn hoá địa phương. Sản phẩm OCOP đủ tiêu chuẩn đều được xuất khẩu đi các nước, được tham gia gian hàng quốc gia OCOP tại các hội chợ quốc tế.
Đẩy mạnh các giải pháp phát triển thị trường
Chương trình OCOP đã thu được nhiều thành quả, nhưng vẫn còn đó nhiều thách thức. Theo TS. Nguyễn Minh Tiến, đó là quy mô sản xuất nhỏ, thiếu ổn định và đồng bộ; thiếu kinh phí và chính sách hỗ trợ đồng bộ. Hạn chế về tiêu chuẩn, bao bì và truy xuất nguồn gốc; chuyển đổi số và thương mại điện tử còn yếu. Liên kết vùng, liên kết chuỗi còn rời rạc, thiếu sự phối hợp trong xây dựng chuỗi giá trị, từ vùng nguyên liệu đến chế biến, tiêu thụ. Điểm đáng lưu ý là sản phẩm OCOP phải chịu sức ép lớn đến từ hàng hoá công nghiệp giá rẻ, hàng nhập khẩu; nhiều chủ thể thiếu chiến lược dài hạn nên sản phẩm chỉ bán tại hội chợ, sự kiện, tại các kênh thương mại truyền thống, bán hàng trực tiếp.
Tạo điều kiện cho du khách trải nghiệm trực tiếp và mua sắm sản phẩm. Ảnh: TITC
Từ những thách thức đó, cần thiết phải OCOP thành dấu hiệu nhận diện tin cậy trên thị trường trong nước và quốc tế, gắn với hình ảnh Việt Nam bản địa Bền vững – Sáng tạo. Đó là chuẩn hóa sản phẩm và nâng cao chất lượng thông qua việc đào tạo, tập huấn chủ thể về phát triển, nâng cao chất lượng, kiểu dáng, mẫu mã sản phẩm; bao bì thân thiện với môi trường; nâng cao kỹ năng quảng bá, xúc tiến thương mại; phát huy thế mạnh của các làng nghề truyền thống… Hỗ trợ chủ thể tham gia các hội chợ, triển lãm, sự kiện kết nối giao thương trong và ngoài nước; hỗ trợ chủ thể xây dựng các kênh bán hàng trực tuyến, tham gia các sàn giao dịch thương mại điện tử, các nền tảng mạng xã hội.
Các địa phương cũng cần phối hợp với doanh nghiệp xây dựng các điểm giới thiệu và bán sản phẩm gắn với các không gian văn hoá, du lịch, phố đi bộ, các điểm dừng nghỉ trên các cao tốc… Tạo cơ hội cho người tiêu dùng trực tiếp trải nghiệm và mua sắm sản phẩm OCOP có truy xuất nguồn gốc xuất xứ. Kết nối sản phẩm OCOP vào các chuỗi cung ứng thực phẩm an toàn, mở rộng thị trường tiêu thụ nội địa.
Hỗ trợ chủ thể tham gia các hội chợ, triển lãm, sự kiện kết nối giao thương. Ảnh: TITC
Đặc biệt, đề xuất các cơ quan ở Trung ương và từng địa phương đưa sản phẩm OCOP thành quà tặng để nâng cao vị thế. Xây dựng các gói quà tặng OCOP và xúc tiến thương mại qua kênh ngoại giao trong nước, ngoại giao quốc tế. Cùng với đó là tổ chức xúc tiến xuất khẩu sản phẩm OCOP sang thị trường quốc tế thông qua việc mở kênh, livestream bán hàng trên các nền tảng thương mại điện tử nội địa uy tín của các quốc gia. Xây dựng các chương trình, chiến dịch truyền thông số cho sản phẩm OCOP thông qua các video, hashtag OCOP trên các nền tảng mạng xã hội.
Trung tâm Thông tin du lịch
