(TITC) – Mộc Châu – vùng cao nguyên xanh mướt của Sơn La từ lâu đã là điểm đến yêu thích của những ai đam mê thiên nhiên. Giờ đây, vùng đất này đang vươn lên như một điểm sáng trong bản đồ du lịch nông nghiệp Việt Nam với mô hình du lịch trải nghiệm vườn trái cây, nơi du khách không chỉ được ngắm cảnh mà còn tự tay hái và thưởng thức những loại quả tươi ngon ngay tại vườn.
Những món ngon hấp dẫn làm từ dâu tây ở Chimi Farm. Ảnh: @chimifarmmocchau
Từ nông nghiệp thuần túy đến du lịch trải nghiệm
Trước kia, Mộc Châu được biết đến với chè và sữa. Tuy nhiên, nhiều hộ dân và doanh nghiệp đã nắm bắt cơ hội từ lợi thế khí hậu mát mẻ, đất đai màu mỡ và xu hướng du lịch trải nghiệm ngày càng phổ biến để chuyển đổi cơ cấu cây trồng. Họ đầu tư vào các loại quả có giá trị kinh tế cao như dâu tây, mận hậu, hồng giòn, cà chua bi, không chỉ phục vụ sản xuất mà còn phục vụ du khách.
Các vườn trái cây giờ đây trở thành điểm check-in sống động. Vườn dâu tây của Anh Đạt, chị Thoa hay vườn mận nhà ông Bính ở Nà Ka đã trở thành những thương hiệu du lịch có tiếng, mang lại lợi nhuận đáng kể.
Thành công không đến trong ngày một ngày hai. Nhiều chủ vườn đã tham gia tập huấn, áp dụng tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP, đảm bảo trái cây sạch, ngon và an toàn. Nhờ đó, du khách yên tâm hơn khi trải nghiệm và sẵn sàng chi trả cho chất lượng.
Thay vì chỉ bán nông sản thô với giá rẻ, mô hình này mở ra nhiều dòng tiền cho người dân: Thu phí vào vườn: Một số vườn thu từ 30.000-50.000 đồng/người. Vào mùa cao điểm, các vườn có thể đón 500-1000 lượt khách/ngày, thu về hàng chục triệu đồng chỉ từ vé vào cửa. Dịch vụ phụ trợ: Bao gồm thuê trang phục dân tộc, chụp ảnh, đồ lưu niệm (mứt, siro, trái cây sấy), đồ ăn nhẹ, cà phê tại vườn. Doanh thu từ đây chiếm khoảng 20-30% tổng thu nhập; Bán trái cây tại chỗ: Trái cây được hái và mua ngay tại vườn có giá cao hơn nhiều so với bán buôn. Ví dụ, dâu tây hái tại chỗ có giá từ 200.000-350.000 đồng/kg, mận hậu từ 80.000-150.000 đồng/kg – cao gấp đôi so với giá thương lái.
Những bức ảnh check-in, video review trên Facebook, TikTok… tạo hiệu ứng lan truyền mạnh mẽ, giúp vườn cây và cả du lịch Mộc Châu được quảng bá miễn phí, hiệu quả. Mô hình đã tạo thêm hàng trăm việc làm cho người dân địa phương – từ làm vườn, hướng dẫn viên, phục vụ khách đến kinh doanh sản phẩm thủ công, ẩm thực địa phương. Có thể thấy những “thương hiệu vườn” hút khách tại Mộc Châu như Chimi Farm: Một trong những vườn dâu tiên phong, quy mô hàng chục ha, tích hợp cả quán cà phê, nhà hàng, khu vui chơi và chuỗi sản phẩm từ dâu. Mỗi mùa có thể đón hàng trăm nghìn lượt khách, thu về doanh thu hàng tỷ đồng. Hay thung lũng mận Nà Ka: Vào mùa hoa (tháng 2-3) và mùa mận (tháng 4-7), nơi đây rực rỡ sắc trắng và đỏ, thu hút hàng ngàn lượt khách/ngày. Vườn mận không chỉ giúp tăng thu nhập mà còn góp phần quảng bá hình ảnh Mộc Châu. Hoặc các vườn hồng giòn: Loại hồng ăn ngay khi hái, không cần ngâm, đang dần trở thành điểm đến mới mẻ, thu hút những du khách yêu thích trải nghiệm mới lạ.
Dù thành công, mô hình này cũng đối mặt với nhiều khó khăn: Tính mùa vụ cao: Sản phẩm trái cây theo mùa khiến du lịch khó duy trì đều đặn quanh năm; Áp lực môi trường: Lượng khách lớn gây áp lực lên rác thải, nước sinh hoạt nếu không có quy hoạch; Cạnh tranh và dịch vụ: Nhiều vườn mọc lên khiến dịch vụ cần liên tục cải tiến, tránh nhàm chán; Quy hoạch chưa đồng bộ: Việc phát triển tự phát có nguy cơ phá vỡ cảnh quan và thiếu kết nối hạ tầng.
Hướng đến phát triển bền vững
Mặc dù mang lại hiệu quả kinh tế rõ rệt, mô hình du lịch trải nghiệm vườn trái cây tại Mộc Châu vẫn đối mặt với một số thách thức: Tính mùa vụ: Do đặc thù của cây ăn quả, du lịch trải nghiệm hái trái cây có tính mùa vụ cao, khiến doanh thu không ổn định quanh năm. Lượng lớn khách du lịch có thể gây áp lực lên hệ thống xử lý rác thải và tài nguyên nước nếu không được quản lý tốt. Cạnh tranh và chất lượng dịch vụ: Khi mô hình phát triển, nhiều vườn cây mọc lên, đòi hỏi các chủ vườn phải không ngừng nâng cao chất lượng dịch vụ, đa dạng hóa sản phẩm để giữ chân khách.
Quản lý quy hoạch: Cần có quy hoạch tổng thể để tránh tình trạng phát triển tự phát, phá vỡ cảnh quan chung và gây ra các vấn đề về giao thông.
Để phát triển bền vững, Mộc Châu cần: Đa dạng hóa cây trồng: Trồng thêm các loại cây ăn quả chín vào các mùa khác nhau để kéo dài thời gian đón khách quanh năm. Đầu tư vào sản phẩm du lịch liên kết: Phát triển các tour du lịch trọn gói kết hợp hái trái cây với tham quan đồi chè, thác Dải Yếm, rừng thông bản Áng, hay trải nghiệm văn hóa bản địa.Nâng cao chất lượng dịch vụ: Tập huấn cho người dân về kỹ năng giao tiếp, phục vụ du khách chuyên nghiệp hơn. Ứng dụng công nghệ trong quản lý và quảng bá: Sử dụng các nền tảng số để đặt vé, quảng bá hình ảnh vườn cây, thu thập phản hồi của du khách. Chú trọng bảo vệ môi trường: Áp dụng các biện pháp canh tác hữu cơ, quản lý rác thải hiệu quả tại các vườn du lịch.
Du lịch trải nghiệm hái trái cây tại Mộc Châu là một minh chứng sống động cho thấy sự kết hợp khéo léo giữa nông nghiệp và du lịch có thể tạo ra những giá trị kinh tế ấn tượng, đồng thời mang đến những trải nghiệm độc đáo cho du khách. Từ những vườn cây trĩu quả, người nông dân Mộc Châu đã và đang “hái ra tiền”, không chỉ đơn thuần là nông sản mà còn là doanh thu từ vé tham quan, dịch vụ, và giá trị thương hiệu.
Mô hình này không chỉ làm giàu cho người dân mà còn góp phần định vị Mộc Châu là một điểm đến du lịch nông nghiệp hàng đầu Việt Nam. Dù còn đó những thách thức, nhưng với sự đầu tư đúng hướng, sự sáng tạo và tinh thần bền vững, những “trái ngọt” từ du lịch trải nghiệm nông thôn sẽ tiếp tục đơm hoa kết trái, mang lại sự thịnh vượng cho cao nguyên Mộc Châu trong tương lai.
Trung tâm Thông tin du lịch
