(TITC) – Trong bối cảnh du lịch toàn cầu đang chứng kiến sự chuyển dịch mạnh mẽ sang các trải nghiệm gần gũi với thiên nhiên, văn hóa bản địa và cộng đồng, du lịch nông thôn (DLNT) nổi lên như một điểm sáng đầy tiềm năng của Việt Nam. Không còn giới hạn trong phạm vi một “xu hướng nhất thời”, DLNT đang dần khẳng định vị thế là một trụ cột quan trọng trong chiến lược phát triển kinh tế bền vững, mang lại lợi ích đa chiều cho cả cộng đồng địa phương và nền kinh tế quốc gia.
Du khách yêu thích các trải nghiệm du lịch nông thôn ở Việt Nam
Tiềm năng to lớn
Những năm gần đây, du khách ngày càng có xu hướng tìm kiếm những trải nghiệm du lịch Authentic (chân thực), Slow Tourism (du lịch chậm), và Sustainable Tourism (du lịch bền vững). Họ không chỉ muốn tham quan các điểm đến nổi tiếng mà còn khao khát được hòa mình vào cuộc sống của người dân địa phương, khám phá những nét văn hóa độc đáo, thưởng thức ẩm thực truyền thống và tham gia vào các hoạt động sản xuất nông nghiệp.
Đây chính là cơ hội vàng cho DLNT Việt Nam. Chúng ta sở hữu một nền văn hóa nông nghiệp phong phú, đa dạng địa hình sinh thái từ đồng bằng sông Cửu Long trù phú đến những vùng núi cao hùng vĩ với những thửa ruộng bậc thang kỳ vĩ. Mỗi vùng quê Việt Nam đều có những câu chuyện riêng, những sản phẩm đặc trưng và những con người mến khách, sẵn sàng chia sẻ những giá trị truyền thống của mình.
Thực tế cho thấy, số lượng du khách quan tâm đến DLNT ở Việt Nam đang tăng trưởng đáng kể. Theo thống kê của Tổng cục Thống kê, năm 2019 (trước khi dịch COVID-19 bùng phát), các khu vực nông thôn đã thu hút hàng triệu lượt khách, đóng góp một phần không nhỏ vào doanh thu du lịch cả nước. Sau đại dịch, xu hướng này càng trở nên rõ rệt khi du khách ưu tiên những điểm đến an toàn, không gian thoáng đãng và gần gũi với thiên nhiên.
Vai trò của DLNT không chỉ giới hạn trong việc thu hút du khách và tạo ra doanh thu trực tiếp, DLNT còn mang lại những lợi ích kinh tế to lớn và bền vững cho cộng đồng địa phương, bao gồm: tạo ra nhiều cơ hội việc làm mới cho người dân nông thôn, từ cung cấp dịch vụ lưu trú homestay, hướng dẫn viên du lịch, chế biến nông sản đặc sản đến phát triển các sản phẩm thủ công mỹ nghệ. Điều này giúp tăng thu nhập, cải thiện đời sống và giảm thiểu tình trạng di cư lao động từ nông thôn ra thành thị. DLNT giúp người nông dân có thêm nguồn thu nhập ngoài nông nghiệp thuần túy, giảm sự phụ thuộc vào mùa vụ và biến động giá cả nông sản. Các hoạt động du lịch có thể tận dụng chính những sản phẩm nông nghiệp, biến chúng thành những trải nghiệm độc đáo cho du khách (ví dụ: du lịch trải nghiệm thu hoạch nông sản, lớp học nấu ăn với nguyên liệu địa phương); DLNT tạo động lực cho cộng đồng địa phương trong việc bảo tồn những giá trị văn hóa truyền thống, phong tục tập quán, các nghề thủ công và cảnh quan thiên nhiên đặc sắc. Khi những giá trị này trở thành “sản phẩm” du lịch hấp dẫn, người dân sẽ có ý thức hơn trong việc gìn giữ và phát huy chúng.
Để phục vụ nhu cầu của du khách, các địa phương phát triển DLNT thường đầu tư vào nâng cấp cơ sở hạ tầng như đường giao thông, hệ thống điện, nước, vệ sinh môi trường và kết nối internet. Điều này không chỉ phục vụ du lịch mà còn cải thiện chất lượng cuộc sống của người dân địa phương; Tiềm năng phát triển của DLNT thu hút sự quan tâm của các nhà đầu tư trong và ngoài nước, tạo điều kiện cho việc phát triển các dịch vụ du lịch chất lượng cao hơn, đa dạng hơn.
Thời gian quá, nhiều mô hình DLNT thành công ở nhiều địa phương trên cả nước như: Mô hình homestay cộng đồng ở Mai Châu (Hòa Bình): Ban đầu chỉ là những nếp nhà sàn đơn sơ, nhờ phát triển DLNT cộng đồng, Mai Châu đã trở thành một điểm đến hấp dẫn, mang lại nguồn thu ổn định cho người dân từ dịch vụ lưu trú, ẩm thực và văn hóa. Theo thống kê của UBND huyện Mai Châu, doanh thu từ du lịch cộng đồng năm 2019 đạt hàng trăm tỷ đồng, góp phần đáng kể vào sự phát triển kinh tế – xã hội của địa phương. Hay như Du lịch sinh thái dựa vào cộng đồng ở Trà Sư (An Giang): Vùng đất ngập mặn này đã biến những cánh rừng tràm hoang sơ thành một điểm du lịch sinh thái độc đáo, tạo việc làm cho hàng trăm lao động địa phương trong lĩnh vực chèo thuyền, phục vụ ăn uống và hướng dẫn tham quan; Các làng nghề truyền thống kết hợp du lịch ở Hội An (Quảng Nam): Làng rau Trà Quế, làng mộc Kim Bồng, làng gốm Thanh Hà không chỉ giữ gìn được nghề truyền thống mà còn thu hút đông đảo du khách đến tham quan, trải nghiệm và mua sắm, tạo thêm nguồn thu nhập đáng kể cho người dân.
Đòn bẩy nhờ chính sách
Nhận thức được tầm quan trọng của DLNT, Chính phủ và các bộ ngành liên quan đã ban hành nhiều chính sách nhằm hỗ trợ phát triển lĩnh vực này. Nghị quyết số 08-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn đã xác định DLNT là một trong những dòng sản phẩm ưu tiên phát triển.
Năm 2022, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chương trình phát triển du lịch nông thôn trong xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021-2025, với mục tiêu phát triển DLNT theo hướng chuyên nghiệp, chất lượng, hiệu quả và bền vững, trên cơ sở khai thác các lợi thế về nông nghiệp, văn hóa, cảnh quan thiên nhiên và môi trường sinh thái của các vùng nông thôn. Chương trình tập trung vào các hoạt động như: Hỗ trợ các địa phương xây dựng các tour tuyến DLNT hấp dẫn, gắn với các sản phẩm OCOP (Mỗi xã một sản phẩm), các làng nghề truyền thống và các sự kiện văn hóa, lễ hội; Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng về kỹ năng nghiệp vụ du lịch cho cộng đồng địa phương, xây dựng các tiêu chuẩn chất lượng dịch vụ DLNT; Hỗ trợ các địa phương xây dựng thương hiệu DLNT, quảng bá trên các kênh truyền thông trong và ngoài nước, kết nối với các doanh nghiệp lữ hành; Đầu tư nâng cấp đường giao thông, hệ thống điện, nước, vệ sinh môi trường tại các điểm DLNT, bảo tồn cảnh quan thiên nhiên; Khuyến khích sự tham gia của các doanh nghiệp, hợp tác xã, tổ chức cộng đồng và người dân trong phát triển DLNT.
Mặc dù tiềm năng to lớn và sự quan tâm ngày càng tăng, DLNT ở Việt Nam vẫn còn đối mặt với nhiều thách thức, bao gồm: Sản phẩm du lịch còn đơn điệu, thiếu tính chuyên nghiệp, nhiều mô hình DLNT còn tự phát, thiếu sự đầu tư bài bản về sản phẩm và dịch vụ; Nhiều vùng nông thôn có tiềm năng du lịch nhưng cơ sở hạ tầng giao thông, lưu trú còn yếu kém; Người dân tham gia làm du lịch còn thiếu kỹ năng chuyên môn và kinh nghiệm; Thông tin về các điểm DLNT chưa được quảng bá rộng rãi và hiệu quả; Vấn đề bảo tồn văn hóa và môi trường: Phát triển DLNT cần đi đôi với bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống và bảo vệ môi trường tự nhiên.
Để vượt qua những thách thức này và phát triển DLNT một cách bền vững, các địa phương cần có quy hoạch cụ thể về phát triển DLNT, tập trung xây dựng các sản phẩm du lịch đặc trưng, mang đậm bản sắc văn hóa và gắn với lợi thế của từng vùng; Cần có các chương trình đào tạo chuyên nghiệp về nghiệp vụ du lịch cho cộng đồng địa phương, chú trọng kỹ năng giao tiếp, ngoại ngữ và kiến thức văn hóa; Nhà nước cần có chính sách hỗ trợ đầu tư vào cơ sở hạ tầng thiết yếu tại các vùng có tiềm năng DLNT; Tăng cường quảng bá DLNT trên các nền tảng số, mạng xã hội, hợp tác với các công ty lữ hành để mở rộng thị trường; Nâng cao ý thức bảo vệ môi trường và tôn trọng văn hóa địa phương cho cả du khách và cộng đồng; Xây dựng mối liên kết chặt chẽ giữa các bên liên quan (nhà nước, doanh nghiệp, cộng đồng) để cùng nhau phát triển DLNT.
Du lịch nông thôn không chỉ là một “xu hướng nhất thời” mà là một tiềm năng to lớn và một hướng đi chiến lược quan trọng cho sự phát triển kinh tế bền vững của Việt Nam. Với những lợi thế tự nhiên, văn hóa độc đáo và sự quan tâm ngày càng tăng của du khách, DLNT có khả năng trở thành một trụ cột vững chắc, mang lại lợi ích kinh tế thiết thực cho cộng đồng địa phương và góp phần quảng bá hình ảnh đất nước, con người Việt Nam ra thế giới. Để đạt được mục tiêu này, cần có sự chung tay, nỗ lực của tất cả các bên liên quan trong việc xây dựng và triển khai các chính sách hiệu quả, phát triển sản phẩm chất lượng và bảo tồn những giá trị cốt lõi của vùng quê Việt Nam.
Trung tâm Thông tin du lịch
