(TITC) – Trong bối cảnh cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0 đang diễn ra mạnh mẽ, chuyển đổi số (CĐS) đã trở thành xu thế tất yếu, len lỏi vào mọi ngóc ngách của nền kinh tế – xã hội, trong đó có ngành du lịch. Đối với du lịch nông thôn (DLNT) CĐS không chỉ là một lựa chọn mà là một yêu cầu cấp thiết để nâng cao hiệu quả quản lý, quảng bá và phát triển bền vững. Từ những định hướng chính sách của các Bộ, ngành đến các nền tảng ứng dụng thực tế, Việt Nam đang nỗ lực đưa DLNT lên một tầm cao mới nhờ sức mạnh của công nghệ số.
Chính sách tiên phong
Nhận thức rõ vai trò đột phá của CĐS, Chính phủ Việt Nam và các Bộ ngành đã nhanh chóng ban hành nhiều văn bản chỉ đạo, chiến lược quan trọng, tạo hành lang pháp lý và định hướng cho quá trình này. Chiến lược phát triển Du lịch Việt Nam đến năm 2030 đã nhấn mạnh việc ứng dụng khoa học công nghệ, đặc biệt là công nghệ số, vào quản lý, điều hành, kinh doanh du lịch. Đối với DLNT, đây là định hướng rõ ràng cho việc xây dựng hệ thống thông tin, cơ sở dữ liệu về điểm đến, sản phẩm, dịch vụ, cũng như phát triển các nền tảng số để kết nối cung – cầu. Mục tiêu là xây dựng hệ sinh thái du lịch thông minh, trong đó có DLNT.
Chương trình Chuyển đổi số Quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 đặt ra mục tiêu tổng quát là Việt Nam thuộc nhóm 50 nước dẫn đầu về Chính phủ điện tử, Kinh tế số và Xã hội số. Trong đó, du lịch được xác định là một trong 8 lĩnh vực ưu tiên CĐS. Điều này tạo cơ sở để Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VHTTDL) và Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) lồng ghép các hoạt động CĐS cho ngành, bao gồm cả DLNT.
Bộ VHTTDL đã tích cực triển khai các nhiệm vụ như xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia về du lịch, phát triển các ứng dụng di động hỗ trợ du khách và doanh nghiệp, thúc đẩy thanh toán không dùng tiền mặt. Bộ KH&CN đóng vai trò quan trọng trong việc nghiên cứu, chuyển giao công nghệ, hỗ trợ các doanh nghiệp công nghệ phát triển giải pháp số cho ngành du lịch, trong đó có các giải pháp chuyên biệt cho DLNT như IoT (Internet vạn vật) trong quản lý nông trại du lịch, AI trong phân tích dữ liệu khách hàng.
Chương trình phát triển Du lịch nông thôn trong xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021-2025 là chính sách trực tiếp nhất liên quan đến CĐS trong DLNT. Quyết định này đặt ra mục tiêu cụ thể là phát triển hạ tầng số, ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong quản lý, điều hành, xúc tiến quảng bá và hỗ trợ phát triển sản phẩm DLNT.
Chương trình khuyến khích các địa phương xây dựng cơ sở dữ liệu số về điểm đến, sản phẩm OCOP gắn với du lịch, thúc đẩy thanh toán điện tử, và sử dụng các nền tảng số để quảng bá, kết nối cung – cầu. Theo số liệu từ Bộ Nông nghiệp và Môi trường năm 2023, hơn 60% các điểm DLNT được hỗ trợ đã bắt đầu ứng dụng công nghệ số ở các mức độ khác nhau, từ việc tạo trang Facebook, Zalo giới thiệu sản phẩm đến sử dụng phần mềm quản lý đặt phòng đơn giản.
Từ chính sách đến nền tảng thực tế
Các chính sách không chỉ nằm trên giấy mà đã và đang được cụ thể hóa bằng nhiều ứng dụng và nền tảng số, mang lại hiệu quả rõ rệt cho DLNT. Nền tảng quản lý và cơ sở dữ liệu tập trung: Hệ thống cơ sở dữ liệu du lịch quốc gia: đang được Bộ VHTTDL xây dựng và hoàn thiện, nhằm số hóa toàn bộ thông tin về các điểm đến, cơ sở lưu trú, công ty lữ hành, hướng dẫn viên. Đối với DLNT, hệ thống này sẽ giúp chuẩn hóa thông tin về các homestay, farmstay, làng nghề, sản phẩm đặc trưng, tạo điều kiện thuận lợi cho công tác quản lý của nhà nước và cung cấp thông tin đáng tin cậy cho du khách.
Nhiều startup công nghệ đã phát triển các phần mềm quản lý homestay, nhà hàng tại nông thôn. Ví dụ, một số ứng dụng giúp chủ homestay quản lý đặt phòng, lịch trình khách, thống kê doanh thu, hay quản lý vật tư nông sản. Điều này giúp các chủ thể DLNT, vốn không chuyên về công nghệ, dễ dàng tiếp cận và vận hành hiệu quả hơn.
Ứng dụng quản lý đặt phòng đơn giản hiệu quả
Ứng dụng và cổng thông tin quảng bá, xúc tiến: Cổng thông tin du lịch quốc gia (Vietnam.travel): Đóng vai trò là kênh quảng bá chính thức du lịch Việt Nam ra nước ngoài, Vietnam.travel ngày càng tích hợp nhiều thông tin về DLNT, các tour trải nghiệm, ẩm thực đặc trưng vùng miền. Đây là kênh tiếp cận hiệu quả cho du khách quốc tế.
Ứng dụng di động du lịch địa phương: Nhiều tỉnh, thành phố đã phát triển các ứng dụng du lịch thông minh, tích hợp bản đồ số, thông tin điểm đến, gợi ý lịch trình, đặt dịch vụ và thậm chí là hướng dẫn viên ảo. Ví dụ, ứng dụng du lịch “khám phá miệt vườn” cung cấp thông tin chi tiết về các vườn trái cây, làng nghề, homestay, giúp du khách dễ dàng lên kế hoạch và trải nghiệm.
Mạng xã hội và nền tảng OTA (Online Travel Agency): Các homestay, farmstay DLNT ngày càng tận dụng hiệu quả Facebook, Instagram, TikTok để quảng bá hình ảnh. Các nền tảng OTA lớn như Booking.com, Agoda, Traveloka cũng đã có riêng mục về “nông trại”, “khu nghỉ dưỡng sinh thái”, giúp DLNT tiếp cận tệp khách hàng rộng lớn hơn. Theo thống kê, hơn 80% khách du lịch trẻ hiện nay tìm kiếm thông tin và đặt dịch vụ DLNT qua các kênh trực tuyến.
Việc áp dụng mã QR code, ví điện tử (MoMo, ZaloPay, VNPay) đã trở nên phổ biến ngay cả ở vùng nông thôn. Điều này giúp giao dịch nhanh chóng, tiện lợi hơn cho cả du khách và người dân địa phương, đồng thời minh bạch hóa tài chính. Nhiều quán ăn, homestay nhỏ ở các vùng quê hẻo lánh cũng đã trang bị mã QR để thanh toán.
Một số điểm đến DLNT đã bắt đầu thử nghiệm VR/AR để tạo trải nghiệm hấp dẫn hơn cho du khách, cho phép họ “tham quan” các địa điểm, làng nghề từ xa hoặc khám phá lịch sử, văn hóa qua lớp phủ kỹ thuật số. Ví dụ: Bảo tàng Đồng bằng sông Cửu Long đang thử nghiệm tour VR 360 độ về chợ nổi Cái Răng.
Mặc dù còn ở giai đoạn sơ khai, một số farmstay lớn đã ứng dụng IoT để quản lý vườn cây, vật nuôi, tạo ra mô hình nông nghiệp công nghệ cao kết hợp du lịch trải nghiệm. Dữ liệu từ IoT có thể giúp tối ưu hóa việc canh tác và mang lại trải nghiệm độc đáo cho du khách muốn tìm hiểu về nông nghiệp hiện đại.
Tuy đã có những bước tiến đáng kể, CĐS trong DLNT vẫn đối mặt với không ít thách thức: Khoảng cách số: Hạ tầng Internet ở một số vùng nông thôn còn hạn chế, đặc biệt ở vùng sâu, vùng xa. Trình độ tiếp cận và sử dụng công nghệ của người dân địa phương không đồng đều. Việc đầu tư vào công nghệ, phần mềm, thiết bị có thể là một gánh nặng đối với các hộ kinh doanh nhỏ lẻ hoặc cộng đồng; Việc xây dựng cơ sở dữ liệu lớn và có tính liên thông giữa các nền tảng vẫn còn là một bài toán cần giải quyết; Khi mọi thứ được số hóa, vấn đề an ninh mạng và bảo mật dữ liệu khách hàng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết.
Để vượt qua những thách thức này, lộ trình CĐS trong DLNT cần tiếp tục tập trung vào: Phổ cập hạ tầng số: Đầu tư mạnh mẽ hơn vào hạ tầng viễn thông tại các vùng nông thôn, đảm bảo Internet tốc độ cao đến mọi nhà. Đào tạo và nâng cao nhận thức: Tổ chức các chương trình đào tạo về kỹ năng số cho người dân, chủ homestay, hợp tác xã du lịch, giúp họ hiểu rõ lợi ích và biết cách ứng dụng công nghệ; Khuyến khích các doanh nghiệp công nghệ phát triển những nền tảng, ứng dụng đơn giản, dễ sử dụng, phù hợp với đặc thù và quy mô của các mô hình DLNT; Có chính sách ưu đãi, hỗ trợ vay vốn cho các dự án CĐS trong DLNT, đặc biệt là các dự án ứng dụng công nghệ cao hoặc có tính cộng đồng; Khuyến khích sự liên kết giữa các nền tảng du lịch, giữa doanh nghiệp công nghệ và các đơn vị DLNT để tạo ra một hệ sinh thái số đồng bộ, hiệu quả.
Chuyển đổi số không phải là đích đến mà là một hành trình liên tục, đặc biệt đối với lĩnh vực DLNT. Từ những định hướng chính sách rõ ràng của Bộ VHTTDL và Bộ KH&CN và sự năng động, sáng tạo của thị trường, CĐS đang mở ra cánh cửa mới, giúp du lịch nông thôn Việt Nam vươn xa hơn, tiếp cận nhiều du khách hơn, được quản lý hiệu quả hơn và phát triển bền vững hơn. Đây là chìa khóa để khai thác tối đa tiềm năng, biến những vùng quê yên bình thành những điểm đến du lịch thông minh, hấp dẫn, mang lại giá trị kinh tế cao và bảo tồn được bản sắc vốn có.
Trung tâm Thông tin du lịch
