Thượng Yên Công là xã miền núi của TP Uông Bí, có vị trí giáp với huyện Sơn Động (tỉnh Bắc Giang). Xã có hơn 6.000 nhân khẩu sinh sống tại 8 thôn, 18 xóm. Mặc dù địa bàn nhỏ, nhưng Thượng Yên Công có 9 dân tộc cùng sinh sống, trong đó dân tộc Dao chiếm số lượng đông đảo với 58%, đặc biệt là tại thôn Khe Sú II có 100% là người dân tộc Dao Thanh Y.
Nhằm bảo tồn và phát huy giá trị của văn hóa, phát triển du lịch cộng đồng tại địa phương, biến nơi đây thành một trong những trung tâm bảo tồn và phát huy di sản văn hóa người Dao Thanh Y, quý IV/2023, TP Uông Bí đã quyết định đầu tư xây dựng Nhà trưng bày không gian văn hóa người Dao Thanh Y tại xã Thượng Yên Công. Tổng kinh phí đầu tư là 800 triệu đồng.
Sau 8 tháng thi công, công trình đã chính thức hoàn thành. Trong Nhà trưng bày sẽ tái hiện 5 không gian văn hóa người Dao Thanh Y, với chú thích song ngữ (Việt – Anh), bao gồm: Không gian trưng bày trang phục nam – nữ dân tộc Dao Thanh Y; Không gian giới thiệu chung Lễ cấp sắc dân tộc Dao Thanh Y (cụm mô hình mô phỏng bằng tượng theo tỷ lệ 1:1 và những hình ảnh, nội dung thuyết minh về nghi lễ cấp sắc); Tái hiện mô hình nhà trình tường của người Dao Thanh Y (được thiết kế mô phỏng); không gian trưng bày góc bếp người Dao Thanh Y; Không gian trưng bày một số hình ảnh, hiện vật gắn liền với đời sống, sinh hoạt, văn hóa của người Dao Thanh Y.
Trong đó, có những hiện vật quý, hiếm như: Bộ tranh Phật (cổ) trên 100 năm tuổi của gia đình ông Đặng Văn Sơn (thầy mo, thôn Khe Sú II, là người uy tín trong xã Thượng Yên Công); hiện vật nồi đồng có niên đại hơn 120 năm tuổi của gia đình ông Lý Đức Hải (thôn Đồng Chanh); hiện vật mâm đồng 100 năm tuổi của gia đình ông Trương Văn Thiện (thôn Tập Đoàn); hiện vật khung cửi dệt vải trên 75 năm tuổi của gia đình bà Trương Thị Bích (thôn Khe Sú II); cùng nhiều hiện vật quý hiếm khác của người dân trong xã hiến, tặng.
Ngay sau lễ ra mắt, Nhà trưng bày không gian văn hóa người Dao Thanh Y sẽ được bàn giao cho UBND xã Thượng Yên Công quản lý. Trong quá trình quản lý, vận hành Nhà trưng bày, Phòng VH&TT cùng với Bảo tàng Quảng Ninh sẽ tiếp tục đồng hành, hỗ trợ, để giúp cho xã và thôn Khe Sú II làm tốt hơn nữa công tác quản lý và khai thác sử dụng; góp phần bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa của người Dao Thanh Y, gắn với phát triển du lịch cộng đồng của địa phương nói riêng và góp phần vào phát triển du lịch bền vững trên địa bàn TP Uông Bí nói chung trong những năm tới.
Mô hình du lịch cộng đồng ở thôn Khe Sú II có tên gọi là Tổ hợp tác cộng đồng dân tộc Dao Thanh Y do chị Trương Thị Thanh Hương đầu tư trên diện tích khoảng 300m2 với kinh phí hơn 1 tỷ đồng và đi vào hoạt động từ tháng 2/2024. Mô hình có nhiều dịch vụ như ẩm thực, ngâm chân, tắm thảo dược của đồng bào Dao Thanh Y và phục vụ nhu cầu ẩm thực của du khách với những món ăn làm từ nguyên liệu tại chỗ, chế biến theo cách riêng của người Dao. Mô hình hiện sử dụng 4 lao động thường xuyên và một số lao động thời vụ; đồng thời có sự tham gia của bà con trên địa bàn trong các hoạt động văn hoá, văn nghệ, thể thao cộng đồng theo nhu cầu của du khách.
Nhà trưng bày không gian văn hóa người Dao Thanh Y và mô hình du lịch cộng đồng tại Thôn Khe Sú II chính là 2 sản phẩm du lịch mới trong tổng số 62 sản phẩm du lịch mới của toàn tỉnh được đưa vào khai thác, đón khách du lịch trong năm 2024. Qua đó tạo thành những điểm đến du lịch đặc sắc, phong phú trong tuyến tham quan, du lịch quần thể Khu di tích và danh thắng Yên Tử; góp phần hoàn thành mục tiêu đón 100.000 lượt khách quốc tế trong tổng số 3,2 triệu lượt khách trong năm 2024 của TP Uông Bí.
